Allah’ýn Elçisi’ni (s.a.s.) doðru anlatmak için onu doðru anlamak, doðru anlamak için de onun hayatýný ve getirdiði mesajý doðru bilmek gerekir. Ancak asýrlarýn geçmesiyle bizimle onun yaþadýðý dönem ve getirdiði mesajýn arasýna giren birçok etken, hem onu hem de onun bize teblið ettiði son ilahî mesajý doðru anlamamýzýn önüne bir kýsmý hemen teþhis edilebilen, bir kýsmý ise kendisini saklayan engeller getirmiþtir. Bütün bu engelleri aþýp Allah Elçisi’nin doðru öðrenilmesi ve anlatýlmasý için saðlam bir metotla yapýlacak çalýþmalara ihtiyaç olduðu açýktýr. Hz. Peygamber’in sahih bilgiyle tanýtýlmasý büyük önem taþýmaktadýr. Zaman içinde oluþan farklý ve çeliþkili bilgilerin bizi yönlendirmesine karþý uyanýk olmak zorundayýz. Zira Allah Elçisi’ni ve mesajýný yanlýþ tanýtan anlatýmlarla da karþýlaþýyoruz. Bu anlatýmlarýn bir kýsmý art niyetli kiþiler tarafýndan uydurulmuþ olsa da bir kýsmý iyi niyetli insanlarýn eseridir. Bir kýsmý ise kolektif aklýn ürünü olarak zamanla geliþmiþ ve son hâlini almýþtýr. Ýþte bu birikim içinde doðruyu anlatabilmek için sahih ile sakimi birbirinden ayýran bir anlayýþýn ve bilginin bize yol gösterici olmasý gerekir. Bunun için geçmiþte ulemamýzýn çalýþmalarýyla zenginleþen büyük bir birikimin yanýnda çaðdaþ araþtýrma imkânlarýný ve metotlarýný kullanan günümüz araþtýrmacýlarýmýzýn çalýþmalarýndan yararlanýlmalýdýr. Ýslam medeniyetinin þiarý olan bilginin insanlýðýn ortak malý olduðu ilkesi Allah Elçisi’ni anlamak ve anlatmak için de iþlevsel olarak kullanýlmalýdýr.
Hz. Peygamber’in Kur’an penceresinden anlatýlmasý ihmal edilmemesi gereken bir perspektiftir. Kur’an-ý Kerim, Allah Elçisi’nin yaþadýðý dönemden günümüze gelen en önemli kaynaktýr. Sýhhati konusunda bir kuþku olmadýðý açýk olan Kur’an ayetlerinin sebeb-i nüzullerinin de dikkate alýnmasýnýn Allah Elçisi’nin hayatýnýn anlaþýlmasý açýsýndan önemli olduðu muhakkaktýr. Kur’an’ýn anlattýðý peygamber ile sahih sünnet ve siyerin anlattýðý peygamber arasýnda çeliþki olmasý mümkün deðildir. Bu bilgi kaynaklarýnýn hepsi birbirinin anlaþýlmasý için malzeme ihtiva ettiði gibi Allah Elçisi’nin doðru anlatýlmasý açýsýndan hayati öneme sahiptir. Allah Elçisi’nin hayatý hakkýnda bilgi veren siyer kaynaklarýnýn yaný sýra hadis kitaplarýnda da önemli bilgilere ulaþmamýz mümkündür. Bu sebeple Kur’an, tefsir, hadis, siyer gibi alanlarda yazýlan bütün temel kaynaklar, Allah Elçisi’nin hayatýný anlamak için önemlidir. Allah Elçisi’nin tanýtýlmasýnda günümüz imkânlarýndan yararlanýlmasý gerekir. Bu amaçla görsel ve yazýlý sanatlardan yararlanýlmalý, asrýmýzýn önemli iletiþim kanallarý kullanýlmalýdýr. Sanal dünyanýn verimli kullanýmýnýn yanýnda uluslararasý bir siyer müzesinin, günümüze ulaþan maddi varlýklarýn niteliðinin ortaya çýkmasý ve sergilenmesi açýsýndan önemli olduðunu düþünüyoruz. Dünyanýn muhtelif dillerinde yayýn yapan yazýlý, sanal ve görsel iletiþim kanallarýnýn istihdamý, daha fazla insana ulaþmak için önemlidir. Bilinçli ya da bilinçsizce yayýlan yanlýþ algýlarý bertaraf etmenin yolu, sahih bilgiyi alternatif hâline getirip insanlara ulaþtýrmaktýr. Yanlýþ ile doðruyu birbirinden ayýrabilecek bilgisi ve birikimi olmayan insanlarýn doðru izi bulmalarýný beklemek gerçekçi deðildir.
Günümüzde Ýslam ve baþta Hz. Peygamber olmak üzere onun deðerleriyle ilgili algý operasyonlarýnýn etkisini kýrmanýn en önemli yolu, bilgiyi doðru kullanmak ve yanlýþlýklarla bilgiyle mücadele etmektir. Bunun için tahriklere kapýlmadan, sabýrla doðrunun anlatýmý önemlidir.
Allah Elçisi’nin anlatýlmasýnda kiþisel çabalarýn yaný sýra kurumsal çalýþmalar da önemlidir. Bunun için yaygýn ve örgün eðitim yapan kurumlarýn çalýþmalar yaptýrmasý ve bu çalýþmalarý desteklemesi gerekir. Örneðin Diyanet teþkilatý, Allah Elçisi’ni muhataplarýn yaþlarýna göre kademeli olarak anlatan, ayrýca onun örnek kiþiliði ve ahlaký hakkýnda bilgi veren farklý yaþ ve eðitime sahip insanlar için kitaplar yayýnlamalý ve bu kitaplara uygun fiyatlarla ulaþýlmalýdýr. Ayrýca bu kitaplarýn farklý yöntemlerle yazýlmýþ birçok alternatifi hazýrlanmalýdýr. Bugün Allah Elçisi’yle ilgili çalýþmalarýn geliþtirildiði kurum ve kuruluþlara sahip olmamamýz büyük bir eksikliktir. Bireysel çalýþmalarý kurumsal çalýþmalarla desteklemek önem arz etmektedir.
Hz. Peygamber’in anlatýlmasýnda muhatabýn yaþadýðý çevre ve kültürüne uygun bir yöntem ve dilin tercih edilmesi gerekir. Allah Elçisi’ni muhataplarýmýza anlatýrken onlarýn bilgi ve bilinç düzeyleri önemlidir. Zira anlatýlan kadar anlayanýn ne anladýðýda önemlidir. Doðru bir tasvirin yanlýþ anlaþýlma ihtimali olduðu yerde o tasviri yapmamak daha isabetli bir yöntemdir. Allah Elçisi’nin hayatýyla ilgili her bilgi, her yaþa ve kiþiye uygun olmadýðý gibi, zihni hazýrlýðý olmayan kiþilerin önlerine gelen konularý konuþmalarýnýn doðru olmadýðý açýktýr. Hz. Peygamber’in yaþadýðý dönemin ve þartlarýn gerektirdiði bazý uygulamalarýn farklý kültür evrenine ait olan birbirinden oldukça farklý bilgi ve anlayýþ seviyesine sahip günümüz insanýnýn birçoðunun zihin dünyasýnda saðlýklý bir karþýlýðý yoktur. Bundan dolayý Hz. Peygamber hakkýndaki bilgilerimizin dönemin þartlarý dikkate alýnarak yorumlanmasý gerekir. Bu yorum ise keyfi olmamalý bilgi ve belgeye dayanmalýdýr.
Allah Elçisi’ni anlatmaya çalýþýrken tarihî bir kiþilik olan peygamberi anlatmak yerine muhayyilemizdeki peygamberi anlatmak onun doðru anlaþýlmasýnýn önünde büyük bir engeldir.
Ýnsanlarý etkilemek için iyi niyetten kaynaklansa da Hz. Peygamber, hurafelerle ve yanlýþlarla anlatýlmamalýdýr. Hurafe ile inþa edilen bir anlayýþýn sapmaya sebep olacaðý gerçek olduðu gibi elde edilecek baþarýnýn da yýkýlmasý kaçýnýlmazdýr. Hz. Peygamber’in doðru bilgiyle anlatýlmasý, sahih bilginin olmadýðý konularda insanlarýn doðru bilgilendirilmesi önemlidir.
Allah Elçisi’ni anlatýrken övgüde aþýrýya gitmek, onu Kur’an’ýn tavsif ettiðinin dýþýnda vasýflarla niteleyerek güya insanlarýn onu sevmesini saðlamak, yanlýþ anlaþýlmasýna sebep olacaðý için kaçýnýlmasý gereken bir yöntemdir.
Hz. Peygamber’in hayatýna parçacý deðil bütüncül bir gözle bakýlmasý önemlidir. Ayrýca onun yaptýklarýný ve getirdiði mesajý doðru anlayabilmek için kronolojik bir perspektif de ihmal edilmemelidir. Esbab-ý nüzul ve nasih-mensuh kültürü bu bakýþýn tarihî yansýmalarýdýr.
Hz. Peygamber anlatýlýrken kullanýlacak dil oldukça sade ve anlaþýlýr olmalýdýr. Aðdalý ifadelerle, muhatabýn anlamayacaðý bir dilin tercih edilmesi amaca hizmet etmez, aksine Hz. Peygamber ile insanlar arasýndaki mesafeyi açar.
Allah Elçisi’nin ve mesajýnýn araçsallaþtýrýlmasý karþýlaþýlan en önemli sorunlardan biridir. Maalesef Allah Elçisi ve mesajý bazen hakikatin ifadesi amacýyla deðil, çýkar elde etmek ya da insanlarý etki altýna almak niyetiyle anlatýlmaktadýr. Bundan kaçýnmak, hem hakikati ifade etmenin gereðidir hem de Müslüman için dinî ve vicdani bir yükümlülüktür. Hz. Peygamber’in istismarýna yol açacak bir yaklaþým ve anlatým tarzý muhataba fayda yerine zarar verir.
Hz. Peygamber’in hayatýný anlatmanýn ve tanýtmanýn en etkileyici yolu onun getirdiði mesajýn doðru anlaþýldýðýný davranýþlarýmýzla göstermemizdir. Ýyi ve etkileyici bir anlatým, anlatýlanýn fiilen temsiliyle mümkündür. Günümüzde Müslümanlarýn en önemli sorunlarýndan biri Allah Elçisi’ni temsil edememeleridir. Kuþkusuz onun hayatýyla bütünleþtirdiði mesajýnýn yaþanmasý, onu anlatmanýn ve tanýtmanýn en iyi yoludur.
Allah Elçisi’ni doðru anlatmanýn önemli ve baþarýlý bir örneði bizatihi kendi mücadelesi ve son ilahî mesajý tebliðidir. O, sabýrla, býkmadan ve býktýrmadan, güzel sözle mesajýný anlatmýþtýr. Kuþkusuz bu hususta da önemli ve baþarýlý bir örnek vardýr.
Sonuç olarak diyebiliriz ki Allah Elçisi’nin anlatýmýnda seçilecek kaynaklarýn saðlam olmasý önemli olduðu gibi muhatabýn belirlenmesi ve mesajýn keyfiyeti de önemlidir. Ancak her þeyden önemlisi Allah Elçisi’nin getirdiði mesajýn takipçisi olarak onun ümmeti olma bilincinin diri tutulmasýdýr.
Prof. Dr. Adnan DEMÝRCAN / Diyanet Aylýk Dergi
|
