-hz. Muhammed’de en güzel örnek vardýr

Kur’an hz. Muhammed’i(sav) örnekliði ile ilgili þöyle diyor:

“Andolsun, Allah’ýn Resûlü’nde sizin için; Allah’a ve âhiret gününe kavuþmayý uman, Allah’ý çok zikreden kimseler için güzel bir örnek vardýr...”(Ahzâb 33/21)

Âyet söze te’kid (kuvvetlendirme) ile baþlýyor ve kesin ifadelerle kýyâmete kadar geçerli olacak bir gerçeði/hükmü haber veriyor: Peygamber’de sizin için en güzel örnek vardýr.

“Ýnsanlar dünyada amaçlarýna ulaþabilmek için uygun örnek ve rehberler edinirler.  Bunlarýn yollarýný izleyerek, tavsiyelerine uyarak hareket edip istediklerini elde etmeye çalýþýrlar.

Allah’a iman edip O’nun rýzâsýný isteyen, âhirette lutfedeceði emsalsiz nimetlere mazhar olmayý uman ve daima Allah sevgisiyle yaþamak isteyen insanlar için eþi bulunmaz örnek, O’nun sevgili kulu, elçisi, rahmet, þâhid, müjdecis, uyarýcý, davetçi, ýþýk(nur) olan Muhammed Mustafa’dýr.” (Heyet, Kur’an Yolu, 5/344)

Tamam Peygamber’in (sav) misyonu bu. Ancak soru þu: Peygamberin nesi ve nasýl örnek alýnacak?

Bu soruya ancak Kur’an’ýn öðrettiði peygamber tasavvuru ile isabetli cevap verilebileceði açýktýr.

Günümüzde herkes deðilse de bazýlarý bazýlarýný örnek alýrlar. Zevklerini, kiþiliklerini, dünya görüþlerini, hatta ibadet þekillerini taklit ederler. Anlayýþlarýný, kýyafetlerini, ideolojilerini, söylemlerini, beden hareketlerini, takip ettikleri modayý, seslerini, mesleklerini, saç tiplerini, tarzlarýný; yani yaþantýlarýný, gittikleri yolu model olarak alýrlar. Örnek aldýklarý kiþiler gibi olmaya, onlara benzemeye (teþebbüh etmeye) çalýþýrlar. Yani onlarý gözü kapalý taklit ederler.

Peygamberi örnek almak nasýl mümkün olacak?

Öyle ya Peygamber öleli 1400 yýldan fazla zaman oldu. Bugün kendisini gören yok, bizzat þâhit olup anlatan yok. Onun örenkliði bu zamana, bu hayata, bu þartlara nasýl taþýnacak?

Onu örnek almak onu taklit etmek mi, ona benzemeye çalýþmak mýdýr?

Âyette emredilen þey ona benzemeye çalýþmak mý, baþka bir þey midir?

Birisini örnek almak ona benzemeye çalýþmak mýdýr, onu her açýdan taklit etmek midir?

Baþkasýný aynen taklit edenler iradeleri zayýf, kiþilikleri oturmamýþ, benlikleri henüz olgunlaþmamýþ kiþiler olduðuna göre, Peygamber’i örnek almada böyle bir riziko var mýdýr?

Peygamber (sav)nasýl model olacak bütün mü’minlere (genelde hee devrin ve her yörenin insanlarýna)? Âyet ne demek istiyor?

Allah (cc)“onda sizin için örnek vardýr” dediðine göre bu bir emirdir (farzdýr), müslüman için yön belirlemedir. Müslüman bu emri nasýl yerine getirecek, yönünü nasýl belirleyecek?

Peygamber’i (sav) örnek almak onun gibi olmaya çalýþmak mýdýr?

Onun gibi olmaya çalýþmanýn içerisine onun kullandýðý eþyalar, beden özellikleri, zevkleri, elbise rengi ve tipi, sevdiði yemekler, sebze ve meyveler, evinin tipi ve mimarisi, o günün teknik imkanlarý ve içinde bulunduðu þartlar açýsýndan gösterdiði beþeri tavýrlar da dahil mi?

Peygamber’i örnek almak saçý onun gibi kesmek, taramak, uzatmak, onun gibi yakasýz gömlek giymek, sakalý kesmeden býrakmak, onun gibi hasýrda yatmak, onun gibi arak aðacýndan yapma diþ fýrçasý (misvak) kullanmak, ayakkabý yerine nalin giymek, araba yerine deveye binmek, kerpiç evde oturmak mýdýr?

Yoksa onun gibi eþyaya “sünnetullah ve hikmet” açýsýndan bakmak, eþyayý Allah’ýn mülkü ve emanet bilmek, emaneti koruma ahlâký mýdýr? Eþyayý kulluk bilinciyle kullanma anlayýþý mýdýr? Ya da hayatý meþru sýnýrlar içinde yaþamak sorumluluðu mudur?

(Oturduðum þehirde bir arkadaþ anlattý: Geçtiðimiz yýllarda bir Ramazan’da iftarda kendisine sakallý ve cübbeli iki kiþi misafir olmuþ. Yerde oturmak sünnettir diye koltuða oturmamýþlar. Peygamber kaþýk kullanmamýþ diye çorbayý tas ile baþlarýna dikmiþler. Elle yemek sünnettir diyerek yemeði elleriyle yemiþler. Sonra da Peygamber böyle yaptý diye ellerini koltuklarýnýn altýna silmiþler. Namazdan sonra “bizi arabanla istasyona kadar götürebilir misin?” dedikleri zaman; “Peygamber (sav) hayatýnda hiç arabaya binmedi. Zaten o zaman araba yoktu. Þimdi isterseniz istasyona kadar yürüyün, isterseniz deve bulup onunla gidin. Böylesi sizin dediðiniz sünnete daha uygundur” demiþ. Adamlar verecek cevap bulamamýþlar ve çýkýp gitmiþler. )

Onu model almak onun oturduðu yerde oturmak, onun gölgelendiði aðacýn/çardaðýn altýnda gölgelenmek, onun sevip yediði hurmayý bulup yemek midir? Yoksa helâla harama dikkat etmek, nimetlere þükretmek, nimet üzerinde hakký olanlarýn hakkýný vermek midir?

Peygamberi örnek almak giyimde, kuþamda, eþya kullanmada, dýþ görüntüde þekli, rengi, biçimi mi esas almaktýr, yoksa onun uyduðu prensiplere, Allah’ýn rýzasýna uygun, imana yakýþan ölçülere uymak mýdýr?

Mesela; tirit veya o zaman Mekke veya Medine’de bilinen bir yemeði illa elle yemek midir onu örnek almak, yoksa helâlinden kazanmak, sofra adâbýna uymak, besmele ile  baþlayýp hamd ile bitirmek midir? Elleri yemekten önce ve sonra yýkamak, arkasýndan Allah’a þükretmek ve nasip edileni ulaþýlabilecek kimselerle bölüþebilmek midir?

Mesela; Peygamber (sav) yaþadýðý iklim þartlarý açýsýndan –bugün cellabe veya Türkçe’de cübbe denilen- uzun ve beyaz renkli elbise giyerdi. Baþýna da o zaman herkesin o iklim þartlarýna uygun bir örtü koyardý. “Ýþte böyle giymek sünnettir. Bunu yapmayan Peygamberin sünnetine karþý gelmiþ olur” denilse þöyle sormak yerinde olmaz mý? Giyim konusunda onu örnek almak bu mudur?

Günümüzde soðuk bir ülkede yaþayan bir müslümana böyle bir elbise dayatma olmaz mý, ona zulüm olmaz mý? Zira hem iklim þartlarý buna uygun deðil, hem örf, hem de kumaþ/elbise konusunda öteden beri olan geliþmeler buna uygun olmayabilir.

Senenin büyük bir bölümü soðuk bir ülkede yaþayan bir müslümana çöl iklim þartlarýna uygun kýyafeti sünnet diye sunma... Kendi yöresinin imkanlarý ile veya alýþýlan üretme teknikleriye yapýlan, biraz da yerel unsurlar taþýyan, ama ölçü olarak Ýslâma uyan  giyim yerine; Hicaz’da yaþayanlarýn kýyafetlerini Peygamber’e benzeme adýna dayatma... Garip deðil mi?

Bilinen bir gerçektir tarihten beri iklim, kültür, zevk, ilim/teknik ve baþka sebepler giyim kuþama, ev döþemesine, çevre düzenlemesine, yerleþme ve ticaret hayatýna, iskana ve uygarlýða etki ederler. Bir yöreye ve devre ait elbise þeklini veya kültürel ve folklorik adetleri Ýslâmî diye alýr, din adýna herkese mecbur etmeye kalkýþýrsak bu hem boþ bir çaba olur, hem de Peygamber’in örnekliðini yanlýþ anlama olur.

Çünkü Peygamber (sav) bize elbise veya tipi, rengi, þekli, kumaþý ve modasý býrakmadý; ama elbiseyi/eþyayý kazanma, kullanma ve þükretme ahlâký öðretti. O müslümanlara hayatý kolaylaþtýran ve dini açýdan mübah olan eþya kullanma ahlâkýný öðretti.

Sünneti belli kültüre, belli þekle veya renge, sadece dýþ görünüþe indirgemek Ýslâmýn evrenselliðine, çaðlar üstü bir yaþama biçimi oluþuna, Peygamber’e itaat prensibine uyar mý?

Tekrar etmek gerekirse Kur’an onun fiziki varlýðýný, bedensel özelliklerini deðil; imanýný, büyük (muhteþem) ahlâkýný (Kalem  68/4), kulluðunu, samimiyetini (ihlasýný), cihadýný (din uðruna çabasýný), hayat anlayýþýný, esas aldýðý ve uyduðu deðerleri örnek gösteriyor.

Bu açýdan þu örnek ne kadar ilginçtir:

Peygamber’in (sav) hayatýnda, Medine’de, münafýklarýn baþý Abdullah b. Ubey b. Selül ölen kadar Peygamberimiz’e zorluk çýkardý, risâlet vazifesine engel olmaya çalýþtý. Adeta onunla savaþtý. Temiz eþine zina iftirasýnda bulundu. Peygamber’in kurmaya çalýþtýðý toplumu içten yýkmaya çalýþan bu adam öldüðü zaman namazýný Peygamber’in kýldýrmasýný vasiyet etti. Oðlu Peygamber’e geldi ve dedi ki: “Babam, senin gömleðin ile kefenlenmeyi istedi.” (Buhârî, Tefsir Tevbe/84 no: 4672. Ýbni Kesir, Muhatasar Tefsir, 2/161)

Bir ömür boyu Peygamberin mesajý ve daveti ile mücadele eden bu adam, davate icabet edip müslümanca yaþama yerine, peygamberin gömleði ile kefenlenmeyi istedi. Vahye uymak yerine Peygamberin gömleðini kutsallaþtýrdý ve bu kutsadýðý þeyin bereketinin kendisini kurtacaðýný zannetti. Kur’an ise Ýbn Ubey tarzý bir peygamber tasvvurunu reddediyor. (Tevbe 9/80-84) Bu yanlýþ peygamber tasavvuru, hz. Muhammed’in Ýslâmî hayatýný örnek alýp üretmek yerine, onun eþyasýna anlam ve kutsallýk yükleyerek o örnekliði tüketmektir. (Ýslâmoðlu, M. Üç Muhammed, s: 20)

Bir baþka soru: Onu örnek almak onun sünnetine uymak ya da (bir çok âyette geçtiði gibi) ona itaat mýdýr? (bkz. Âli Ýmran 3/32, 132. Nisâ 4/59, 80. Mâdie 5/92. Enfal 8/1, 20, 46. Nûr 24/54. Muhammed 47/33. Mücadile 58/13. Teðâbun 64/12) Ona itaat onun sünnetine uymak mýdýr?

Sorular uzatýlabilir.

Eðer böyle anlaþýlacaksa o zaman soru þu sorulmalý: Peygamberin hangi davranýþý sünnettir? Yani kulluk açýsýndan baðlayýcý olan sünneti nelerdir?

Onun her yaptýðý, her kullandýðý, her hareketi mi sünnet; yoksa, Kur’an’ýn uygulamasý olan Ýslâmî hayatý mý?

Öteden beri pek çoklarýný meþgul eden soru: Onun bir insan olarak yaptýklarý dinen baðlayýcý mýdýr?

O hayatta iken, onun yanýndaki sahabelerin ona itat etmeleri anlaþýlýr bir þey. Lakin o öldükten sonra iman edenler ona nasýl itaat edecekler?

Ona itaat etmenin anlamý; onu örnek alarak, Kur’an’ý onun uyguladýðý gibi uygulamak, hayatý Kur’an ile inþa etmek, onun din adýna teblið ettiði þeyleri alýp benimsemek, yapmaya çalýþmak, onun Allah adýna teblið ettiði hükümlere, ölçülere uymak  mýdýr? Onun gibi bir kul olmak mýdýr? Kulluðu onun gibi yapmak mýdýr, onun gibi þükretmek midir?

Þu âyette iþaret edildiði gibi:

“Ey iman edenler! Allah'a, Peygamber'e ve aranýzdan kendilerine otorite emanet edilmiþ olanlara itaat edin; ve herhangi bir konuda anlaþmazlýða düþerseniz, onu Allah'a ve Peygamber'e götürün, eðer Allah'a ve Âhiret Günü'ne (gerçekten) inanýyorsanýz. Bu (sizin için) en hayýrlýsýdýr ve sonuç olarak da en iyisidir.”(Nisâ 4/59) 

Nisa 65. âyet, hz. Peygamber’in Allah’tan aldýðý vahiy ile Kur’an mesajlarýný yaþanýr kýlmak ve mü’minlerin onu pratik durumlara uygulayabilmelerini saðlamak amacýyla verdiði emirlere her müslümanýn teslim olmasý yükümlülüðünü tereddütsüz bir þekilde ortaya koymaktadýr. Bu sünnet emir ve talimatlar hz. Muhammed’in sünneti (yani metodu) olarak tanýmlanan kavramý oluþtururlar ve (her türlü þüphe ihtimalinden uzak bir kesinlik taþýdýklarý takdirde) Kur’an ile birlikte tam bir hukuki baðlayýcýlýk taþýrlar.” (Esed, M. Kur’an Mesajý, 1/152) Nisâ Sûresi 80.âyeti de buna bir daha iþaret ediyor.

Yukarýdaki sorulara cevap aramadan önce konu aldýðýmýz ayetin geçtiði baðlama bir göz atalým.

-Ayetin baðlamý

Bundan bir önceki âyetler münafýklarýn ortak karakterini, sözlerinden ve davranýþlarýndan örnekler verilerek açýklýyor. Onlar genelde söz verip sözlerinden cayarlar, kendi çýkarýlarýný öncelerler, hizmet gereken durumlarda bahane uydurarak sývýþýrlar, suret-i haktan görünüp müslümanlarýn moralini bozacak haberlerin peþine düþerler, ölümden çok korkarlar. Korku ortamý ortadan kalkýp bir zafer veya kâr edilince de ondan pay isterler. Þu âyet onlarýn bu korku halini anlatýyor.

“Bunlar, düþman birliklerinin bozulup gitmedikleri evhamý içindedirler. Müttefikler ordusu yine gelecek olsa, isterler ki, çölde göçebe Araplar içinde bulunsunlar da, sizin haberlerinizi (uzaktan) sorsunlar. Zaten içinizde bulunsalardý dahi pek savaþacak deðillerdi.”(Ahzâb 33/20)

Peygamber’de (sav)en güzel örnek olduðu söylendikten sonra Peygamber’i örnek alan mü’minlerin teslimiyeti, iman sözüne baðlýlýklarý övülüyor ve bunun karþýlýðýnda alacaklarý ödüller söz konusu ediliyor.

“Mü’minler, düþman birliklerini görünce, “Ýþte bu, Allah’ýn ve Resûlü’nün bize vaad ettiði þeydir. Allah ve Resûlü doðru söylemiþlerdir” dediler. Bu, onlarýn ancak imanlarýný ve teslimiyetlerini artýrmýþtýr.

Mü’minlerden öyle adamlar vardýr ki, Allah’a verdikleri söze sâdýk kaldýlar. Ýçlerinden bir kýsmý verdikleri sözü yerine getirmiþtir (þehit olmuþtur). Bir kýsmý da (þehit olmayý) beklemektedir. Verdikleri sözü asla deðiþtirmemiþlerdir.

Bunun böyle olmasý Allah’ýn, doðrularý, doðruluklarý sebebiyle mükâfatlandýrmasý, dilerse münafýklara azap etmesi yahut onlarýn tövbesini kabul etmesi içindir. Þüphesiz Allah çok baðýþlayandýr, çok merhamet edendir.”(Ahzab 33/22-24)

“Bu âyet (ve takip eden pasaj), Ahzab Suresinin 9-10. âyetleri ve özellikle de, mü’minlerin Hendek Savaþý'nýn en kritik günleri ve haftalarý boyunca karþýlaþtýklarý sýkýntýlarý anlatan 11. âyetle -“iþte orada ve o anda müminler sýnandý ve þiddetli bir þok ile sarsýldýlar”- yakýndan ilgilidir. (Esed, M. Kur’an Mesajý, 2/854)

Bu âyetin geçtiði konunun bütünlüðü açýsýndan bakýldýðý zaman Peygamber’in (sav) hayat tarzýnýn ve davranýþlarýnýn model olarak sunulmasý; Hendek savaþýnda kiþisel çýkarlarýný düþünerek hareket edenlere ders vermek olduðu anlaþýlýr. Ona iman edip ona tabi olduðunu idda edenler onun nasýl davrandýðýný görmüþ olmalýlar. Eðer o kendi güvenliðini veya çýkarýný düþünen, tehlike anýnda kaçmaya hazýr bir kimse olsa onun peþinden gidenlerin de gevþeklik göstermeleri anlaþýlýr. Ancak Peygamber (sav) baþkalarýna teblið ettiði veya emrettiði þeyleri önce kendisi uyguladý, yaptý: Zorluklara sahabelerden önce ve onlarla birlikte kendisi katlandý. Buna göre ona tabi olduðunu söyleyen herkes bu liderin din adýna ortaya koyduðu örnekliðe uymalýdýr. (Mevdûdî, E. Tefhîmu’l-Kur’an (çev.), 4/401)

(Devamý var)

01.12.2016

Zaandam