Peygamber (sav) Besmele ile ilgili þöyle buyuruyor:

“Besmele ile baþlanmayan her iþ bereketsiz ve güdüktür.” ( Ýbn Mâce, no: 1894)

Besmele Kur’an’da 3 yerde geçiyor. Bunlardan Fatiha’nýn ve diðer yüzoniki sûrenin baþýnda, Neml sûresinde Bismillahirrahmanýrrahim tam olarak, Hûd süresinde ise sadece ‘Bismillah’ þeklinde yer alýyor.  Ancak baþka âyetlerde Allah adýna, Allah adýyla baþlamaya, Allah adýna hareket etmeye, Allah adýyla okumaya iþaret ediliyor.

Besmele Kur’an’ýn toplatýlýp bir mushaf haline getirilmesinden itibaren yazýlageldi. O dönemde Kur’an’dan olmayan hiç bir þey ona yazýlmadýðýna göre –farklý görüþler olsa da- sûrelerin baþýnda olan Besmele bir âyettir. (el-Cessâs, Ahkâmu’l-Kur’an, 1/12) Ama sûre sayýsýna dahil edilmemiþtir. Sadece Fatiha’daki Besmele onun ilk âyetidir ve sayýya dahildir. Besmele ile birlikte Fatiha yedi âyettir.

“(Süleyman'ýn mektubunu alan Sebe'melikesi,) "Beyler, ulular! Bana çok önemli bir mektup býrakýldý" dedi. "Mektup Süleyman'dandýr, Rahman-Rahim olan Allah'ýn adýyla (baþlamakta) dýr."(Neml 27/29-30)

“Böylece (kendisini izleyenlere Nûh): “Haydi, binin artýk,” dedi, “yürümesi de, demir atmasý da Allah adýyla olan bu gemiye! Doðrusu, benim Rabbim gerçekten baðýþlayýcýdýr, esirgeyicidir!” (Hûd 11/41)

Helâl ve hayýrlý bir iþe baþlarken Allah’ýn adýný anmak, her müslümanýn üze­rinde titizlikle

durmasý gereken görevlerindendir. Kur’ân’da buna iþaret ediliyor.

“Hac ibadetlerinizi bitirince, babalarýnýzý andýðýnýz gibi, hatta ondan daha kuvvetli bir þekilde Allah'ý anýn…”(Bakara 2/200)

“Namazý bitirince de ayakta, otururken ve yanýnýz üzerinde yatarken (daima) Allah'ý anýn. Huzura kavuþunca da namazý dosdoðru kýlýn; çünkü namaz müminler üzerine vakitleri belli bir farzdýr.”(Nisâ 4/103)

“Rabbinin adýný an. Bütün varlýðýnla O'na yönel.”(Müzzemmil 73/8)

Ýman eden bir kimse herhangi bir iþe teþebbüs ederken, bir þey okumaya baþlarken önce “Eûzü billahimineþþeytanýrracîm” diyerek, þeytandan ve olumsuz etkilerden Allah’a sýðýnýr, bunlara karþý Allah’tan yardým ister. Sonra iþine Allah’ýn adýyla baþlar. Böylece o iþi yapmaktan kendi gücünün yeterli olmadiðýný, yardýmýn ve baþarýnýn Allah’tan gelebileceðini itiraf eder. O bilir ki insan Allah’ýn mülkünde O’na aittir. Asýl sahip ve mâlik O’dur. Ýnsan ancak O’nun adýna tasarrufta bulunabilir. (Heyet, Kur’an Yolu, 1/7)

Bir müslüman Besmele çekmekle, “nefsim veya baþka bir tanrý  adýna deðil; Allah adýyla, O’nun rýzâsý için ve O’nun izniyle baþlýyorum.” demek ister.

O’nun Rahmân ve Rahîm isimlerinin tecellî etmesini beklediðini ifade etmiþ olur.

Besmele çeken mü’min, “O’nun müsaadesiyle bu iþi yapýyorum. Çünkü, bu

baþladýðým iþin tamamlanmasýnda gerekli olan kuvvet O’nun tarafýndan bana verilmiþtir. O bana bu kuvveti vermezse, ben bu iþi tamamlayamam” demek ister. (ÞÝA, 1/226, 227)

Besmele Ýslâmýn iþarýdýr. Baþkalarý ya putlarýnýn adýyla, ya da keyiflerine göre

bir iþe baþlarlar. Müslümanlar ise Allah adýna baþlarlar.

Besmele, Allah’la yapýlmýþ bir sözleþmeye (ahd ve misak) sadâkattir. Onun için Besmele sadece Allah adýyla yapmak deðil, ameli Allah adýna da yapmaktýr.

Allah (cc), mü’minlere Rahmân ve Rahîm sýfatlarýyla merhametle muâmele edeceðini vaadediyor. Onlar da kendilerine im­tihan için verilen irâdeyi istismar etmeyeceklerini ve O’nun ilkelerine baðlý kalacaklarýný Besmele ile kabullenmiþ olurlar.

Besmele, Allah’ýn tesbit ettiði kulluk programýný kabul etmektir. Besmele çeken kul, þöyle demiþ olur: “Yâ Rab­bi, þu an, kulluk maddelerinden birini iþleyeceðim. Senin ismini anýyor ve iznini istiyorum.”

Besmele çekmek, bir ameli niçin yaptýðýnýn farkýnda olmaktýr. O bir nevi þuurdur, halis niyettir ve dikkatliliktir.

Besmeleden bir maksat da, yapýlan iþtebereketin artmasýný taleptir. Haram veya mekruh

bir fiilin çoðalmasý ve bereketi istenemez. Kâmil bir müslüman da, Besmele çekemeyeceði bir iþi yapmamaya özen gösterir. O yüzden, Besmele insaný eðitir, terbiye eder, kötülüklerden uzak tutar. Bir amelin salih olup olmamasý, müslümanýn ona besmele ile baþlayýp baþlamadýðýndan belli olur.

Çünkü Besmele çeken bir kimse, aðzýndan çýkan ifade ile yaptýðý eylem arasýnda bir paralellik kurmak zorunda olduðunu, eliyle dilinin birbirini yalanlamamasý ge­rektiðini düþünür.

Onun için harama Besmele ile baþlanmaz. Müslüman herhangi bir iþe Allah’ýn adýyla baþlýyabiliyorsa, o iþ ya ibadettir ya da dinen yapýlmasýnda sakýnca olmayan mübah (caiz) bir iþtir. Aklý baþýnda hiç bir müslüman haram olan bir þeye Besmele (Allah’ýn adýyla) ile baþlamaz. Bunu aklýndan bile geçirmez. Böyle bir þeyin Allah’a karþý edepsizlik olduðunu bilir. Bu açýdan Besmele, helâl ile haram arasýnda bir ölçüdür. Bir müslüman bütün haramlarý bilmese bile, sanki tabii olarak, fýtrattan gelen bir þuur ile bir harama Besmele çekmez.

Besmele, kötülük ve haramlarý iþlemeye hakkýmýz olmadýðýný da bize hatýrlatýr.

Ýþine Besmele ile baþlayan þunlarý da yapmýþ olur:

1-Allah rýzasý: Ýþi Allah adýna yapmasý gerektiði ve sadece O’nun rýzasýný istediðini ortaya

koyar.Bütün toplumlarda ve özellikle Arap toplumunda birisi büyük bir makam sahibinin adýna iþ yapmak istediði zaman “falanýn adýna” der. O kiþinin adýný söyler ve “o ve onun emir olmasaydý ben b u iþi yapmazdým, yapamazdým” demiþ olur. Bunun en açýk örneðini mahkemelerde görmek mümkün. Hakimler sözlü kararlarýnýn veya yazýlý ilamlarýnýn baþýna genelde “falanca hükümdar adýna veya devlet adýna” baþlýðýný seçerler. Ýþte bir müslüman da bir iþe baþlarken “ben bu iþi kendim için deðil, Allah adýna, O’nun emriyle ve ancak O’nun için yapýyorum” demiþ olur. (M. Abduh-R. Rýza. Menar Tefsiri, Ter, 1/60)

Müslümanýn her iþi Allah’ýn adýyla ve O’nun emir ve müsaadeleri doðrultu­sunda olmalý.

Müslümanýn her iþinde ‘evvel Allah’ olmalý. Yani mü’min, baþlayacaðý iþi ya­pýp yapmama konusunda önce Allah’a danýþmalý.

Müslüman þeytanýn iðvâsýna karþý direnme bilinci yeniler, hayatýný besmeleyle anlamlandýrýr.

2-Allah adýna okumak: Bilindiði Vahiy þu emirle baþladý: “Oku yaratan Rabbin

adýna” (Alak 96/1) Okumaya veya herhangi bir iþe Allah adýna baþlamak, Peygamber’e vahyedilmiþi bir emir ve saygýdýr. Ýslâm inancýna göre her varlýk varlýðýný Allah’a borçludur. Her baþlangýç O’ndan kaynaklanýr ve her þey O’na dönücüdür. Öyleyse her baþlangýç, her hareket ve her yöneliþ sadece O’na olmalýdýr.

“Vahiy muhataptan sadece okumasýný deðil, Allah adýna okumasýný istiyor. Hatta emrin vurgusu okumaya deðil Allah adýna okumaya’dýr. Çünkü tüm akletme faaliyetleri zaten bir okumadýr. Ama insan yanlýþ okumakta, yanlýþ anlamlandýrmakta ve yanlýþ bilmekte. Doðru okumanýn garantili anahtarý Allah adýna okumaktýr. Zýmnen: Ýnsan hakikati referanssýz kavrayamaz. Bir þeyi kim adýna okuyorsanýz onu referans alýyorsunuz demektir. Allah adýna okumak, varlýk kitabýný Allah’a referansla anlama ve anlamlandýrmaya çalýþmaktýr.

Allah adýna okumak, okumaya konu olan her þeyin kutsal ve aþkýn ile olan iliþkisini keþfetmektir. Kutsal ve yüce olan bir Ýsim adýna okumak okuyan herkesi ve her þeyi O kutsal ve yüce olandan yola çýkarak anlamaya çalýþmaktýr. Allah adýna okumak, Allah’ýn her an hayata aktif müdahelesini görmektir.” (Ýslâmoðlu, M. Âlemlerin Rabbi Allah (cc), s: 67)

3-Hamd ve þükür: Müslüman iþine Besmele baþladýðý zaman o iþi Allah sayesinde

yapabildiðini hatýrlar. O’nu hatýrlayarak hem hamdeder, hem de nimet verdiði için þükretmiþ olur. Böylece yaptýðý iþi bereketlendirmiþ olur. (Ýbrahim 14/7)

 4-Baðlanma: Besmele Allah ile kul arasýndaki samimi iliþkidir. Mü’min Besmele ile Allah’a karþý saygýsýný ve sevgisini dile getirir. Kul Besmele ile Allah’a baðlýlýðýný göstermiþ olur. Bu da onun Allah’la olan baðýný sembolize eder.

Besmele’nin sýralanýþýnda en etkili þey baþtaki ‘be’  harfidir. ‘Be’ harfi sayesinde biz Allah’ýn ismine ulaþýrýz. Allah’ýn Rahman ve Rahîm ismini kalbimizde niyet ettiðimiz ama henüz olduðunu görmediðimiz, yapmayý kasdettiðimiz iþimize baðlayarak, kelimeleri kýsa, manasý geniþ olan bu özlü sözü söylememize ‘be’ harfi vesile olmaktadýr. Ýnsan ne kadar serbest olursa olsun, sonunda sebeplere ve harici yardýma muhtaçtýr. Sonunda bütün iþlerin baþlangýcý Rahman’a, sonucu Rahîm’e gelip baðlanýyor. Ýnsan ister kabulþ etsin, ister etmesin, bu, kâinatta genel bir kanundur. ‘Be’ harfi ile baþlayan Besmele, bu kanunun bir anlamda görünür hale gelmesini saðlayan sözlü bir etkendir. ‘Be’ harfi burada baðlanma manasýyla birlikte, sýðýnma, beraberlik veya yardým dileme manalarýnda içinde barýndýrýr. Yürekte canlanan bu cümle ile kiþi Allah ile beraber olduðunu hisseder, kendini Rahman ve Rahîm isimlerine teslim eder, Allah’ýn kendisiyle birlikte olduðunu hisseder ve O’nun yardýmýný umar.  (Elmalýlý, H. Y. Tefsir (sad.), 1/58)

5-Dua: Besmele ile mü’min Allah’a dua etmiþ olur. Besmeledeki Rahman ve Rahîm isimlerinin tecellilerini bekler. O’ndan yardým diler. Zira O’nun verdiði güç ve irade olmasa kul hiç bir þey yapamaz. Mü’min bir iþe baþlarken Besmele söylerken, böylece “bu hayýrlý iþi tamamlama gücünü ver ve bunu hayýrla tamamlamayý nasip eyle” diye dua etmiþ olur.Zaten hadis-I þerife göre Besmele ile baþlayamayan her iþ hayr açýsýndan eksiktir.

6-Ýzin: Mü’min Besmele ile zýmnen Allah’tan o iþ için izin ister. Allah da helâl/meþru’ olan iþlere izin verir.

Bunun tipik örneði eti yenilen hayvanlarýn Besmele ile kesilmesidir. Allah (cc) o gibi hayvanlarýn etlerini, kendinden izin alýnarak kesilmesi durumuda helâl sayýyor. Esasen caný veren Allah (cc) olduðu gibi caný alma hakký da O’nundur. Hiç kimsenin baþkasýný, hatta  zararsýz olan bir hayvaný, bir bitkiyi haksýz yere öldürmesi yasaktýr, cinayettir, Allah’ýn hakkýna tecavüzdür.

Bunun istisnalarýndan biri eti yenen hayvanlar boðazlanýrken Besmele söylenmesidir.

Allah (cc) bazý hayvanlarý insanlar için rýzýk olarak var etti. Etlerini hem yemeðe uygun hale getirdi, yani ‘tayyib (temiz-helâl)’ yaptý. Kur’an helâl rýzýklarý ‘tayyib-tayyibat’ kelimesi ile niteliyor. (Bekara 2/57, 172. Mâide 5/4, 5.  A’raf 7/32. Enfal 8/26 ve diðerleri)

Allah Teâla bu tayyib/temiz kýlýnan hayvanlarýn etlerinin Kendisinden izin alýnma þartýyla boðazlanýp yenilmelerine izin veriyor.

“Durum böyle. Her kim, Allah'ýn emir ve yasaklarýna saygý gösterirse, bu, Rabbinin katýnda kendisi için daha hayýrlýdýr. (Haram olduðu) size okunanlarýn dýþýnda kalan hayvanlar size helâl kýlýndý. O halde, pislikten, putlardan sakýnýn; yalan sözden sakýnýn.”(Hac 22/30)

“Ey iman edenler! Akitleri(n gereðini) yerine getiriniz. Ýhramlý iken avlanmayý helal saymamak üzere (aþaðýda) size okunacaklar dýþýnda kalan hayvanlar, sizin için helâl kýlýndý. Allah dilediðine hükmeder.”(Maide 5/1)

“Hayvanlarda sizin için elbette ibretler vardýr. Onlarýn karýnlarýndakinden (sütlerinden) size içiririz. Onlarda sizin için birçok faydalar daha vardýr; etlerinden de yersiniz.”(Mü’minun 23/21)

“Hayvanlarý da O yarattý. Onlarda sizin için ýsýtýcý (þeyler) ve birçok faydalar vardýr. Onlardan bir kýsmýný da yersiniz.”(Nahl 16/5. Ayrýca bakýnýz: Hac 22/28. Secde 32/27. Zümer 39/6. Mü’min 40/79)

Bu izin de þüphesiz Bemele’dir, Allah adýnýn anýlmasýdýr. Nitekim ikiâyette þöyle buyuruluyor:

“Kendileri için nelerin helâl kýlýndýðýný sana soruyorlar; de ki: Bütün iyi ve temiz þeyler size helâl kýlýnmýþtýr. Allah'ýn size öðrettiðinden öðretip avcý hale getirdiðiniz hayvanlarýn sizin için yakaladýklarýndan da yeyin ve üzerine Allah'ýn adýný anýn (Besmele çekin). Allah'a karþý sorumluluk bilinciyle davranýn Allah'ýn hesabý pek çabuktur.” (Maide 5/4)

“Biz, büyük baþ hayvanlarý da sizin için Allah'ýn (dininin) iþaretlerinden (kurban) kýldýk. Onlarda sizin için hayýr vardýr. Þu halde onlar, ayaklarý üzerine dururken üzerlerine Allah'ýn ismini anýnýz (ve kurban ediniz). Yan üstü yere düþtüklerinde ise, artýk (caný çýktýðýnda) onlardan hem kendiniz yeyin, hem de ihtiyacýný gizleyen-gizlemeyen fakirlere yedirin. Ýþte bu hayvanlarý biz, þükredesiniz diye sizin istifadenize verdik.”(Hac 22/36)

Kur’an hangi hayvanlarýn etinin haram olduðunu sayarken þöyle diyor:

“Allah size ancak ölüyü (leþi), kaný, domuz etini ve Allah'tan baþkasý adýna kesileni haram kýldý. Her kim bunlardan yemeye mecbur kalýrsa, baþkasýnýn hakkýna saldýrmadan ve haddi aþmadan bir miktar yemesinde günah yoktur. Þüphe yok ki Allah çokça baðýþlayan çokça esirgeyendir.”(Bekara 2/173. Ayrýca bakýnýz: Maide 5/3. En’am 6/145. Nahl 16/115)  

Eti yenen hayvanlarý keserken ya da yine eti yenen ava ateþ ederken Besmele söylemek farzdýr. Burada Besmele kasden terkedilirse o hayvanýn eti murdardýr ve yenmez. Üstelik o hayvaný öldüren de onun katilidir. Zira o hayvaný Yaratandan izin almadan onu öldürmüþtür. Halbuki haksýz yere cana kýymak büyük bir hatadýr.

Allah (cc) üzerine Allah adýna anýlmadan kesilen/ölen hayvanlarýn etlerini haram kýlýyor. Zira Allah’a ait bir mülkiyet O’ndan izinsiz gasbediliyor veya kullanýlmak isteniyor.

“Üzerine Allah'ýn adý anýlmadan kesilen hayvanlardan yemeyin. Kuþkusuz bu büyük günahtýr. Gerçekten þeytanlar dostlarýna, sizinle mücadele etmeleri için telkinde bulunurlar. Eðer onlara uyarsanýz þüphesiz siz de Allah'a ortak koþanlar olursunuz.”(En’am 6/121)

7-Zikir: Besmele ayný zamanda bir zikirdir. Ýnsan unutur. Besmele ona unuttuklarýný hatýrlatýr. Müslüman besmele ile unuttuðu deðerlerin kaynaðýný, yaptýðý iþin sonucunu hatýrlatýr.  Zikrin amacý müslümanda Allah ve takva bilincini güçlendirmek olduðuna göre, Besmele bunun için müthiþ bir imkandýr.

Besmele, müslümanýn elini attýðý her iþte, adýmýný attýðý her yolda Allah ile beraber olduðunun, O’ndan baðýmsýz bir yer ve an olmadýðýnýn, O’nun yardýmýyla iþ yaptýðýnýn þuurunda olmasýný saðlar/saðlamalýdýr.

Besmele Allah’ý zikretmek için güzel bir imkandýr. Dile kolay, hatýrlanmasý kolay, söylenmesi kolay. Her fýrsatta, her iþin baþýnda, akla geldikçe söylenebilir. Bir müslüman için günde bilmem þu kadar sayýda tesbih/zikir cümlesini eldeki tesbihle tekrar etmesinden, zikir adýna bir araya gelmelerden daha kolay ve daha meþrudur. Üstelik bunun için kimseden izin veya ders/ödev almasý gerekmez.

8-Sýðýnma. Bir mü’min Besmele’yi yürekten, samimiyetle, ondaki manalarý hissederek söyleyse, bu þüphesiz onu kötülüklerden uzak tutar. Çünkü Allah’ýn ismi onun, kötü bir davranýþý veya bir günahý O’nun adýný anarak yapmaya hakký olup olmadýðýný düþünmesini saðlar. Kiþi meþru bir iþe baþlarken Allah’ýn adýný anarsa, o iþinin Allah rýzasýna uygun olmasýna dikkat eder. Besmele söyleyen Allah’ýn yardým ve nimetlerine kavuþur, þeytanýn aldatmalarýndan korunur. Çünkü kim Allh’a yönelirse Allah da ona yönelir. (Mevdûdî, Tefhimu’l-Kur’an, 1/40)

9-Sekülerizme reddiye: Ýþlerine Besmele baþlayan müslüman seküler dünya görüþünü, materyalizmi, ateizmi, laisizmi, insanlardan tarafýndan uydurulan bütü dünya görüþlerini reddediyor demektir.

Yani o Allah’tan baðýmsýz bir hayat, bir oluþ düþünemez. “Besmele çeken biri, Allah’ý iþine karýþtýrmýþ, dahasý iþini Allah’lý kýlmýþtýr. Bu ayný zamanda Tevhid’in ameli boyutudur. Hayatýný Besmeleli hale getiren biri, hayatýna Allah’ý þahit tutmuþ, özetle hayatýný ibadete dünüþtürmüþ demektir.” (Ýslâmoðlu, M. Âlemlerin Rabbi Allah, s: 107)

Besmelesiz bir dünyada Besmele, müslümanýn iki dünyalý yaþamasý gerektiðini hatýrlatýr.

Ýslâmî dünya görüþünün anahtarý mesabesindedir. Laik dünya görüþü “besmelesiz” olmaktýr. Seküler olmakla olmamak arasýndaki fark, Besme­leli olmakla olmamak arasýndaki fark kadardýr. Besmeleli yapýlan iþ, meþrûiyetini Allah’tan alýr.

10-Besmele iman ilanýdýr: Zira Besmele, müslümanýn alâmet-i fârikalarýndan (ayýrýcý özelliklerinden) birisi­dir.

Besmele’de üstü kapalý bir þekilde Kelime-i Tevhid’in manasý vardýr. Tevhid kelimesinde mü’min önce “lâ ilâhe” diyerek bütün uydurma ilahlarý (tanrýlarý) reddeder, sonra da “illallah” diyerek tek, eþi ve benzeri olmayan Âlemlerin Rabbi Allah var diyerek tasdik eder. Mü’min bir kimse Eûzü veya Besmele söylediði zaman bununla imanýný tazeler, kalbini ve zihnini Allah ile iliþkisini zayýflatacak þeylerden temizler. Sonra da iþini bu gönül huzuru ve Allah’tan yardým bekleyerek yapar.

“Besmele bir taç, Kur’an en mükemmel bir vücut, Fatiha onun baþý, bu baþtaki çehredir.  (Fatiha’da geçen) rahmet ve hidâyet (doðru yolu bulma) bu çehrenin göz bebekleri, dünya ve Âhiret dýþ yüzüyle iç yüzü, kulluk ve yardým dileme dili, Allah’ýn birliðine inanma ruhudur. O þekildedir ki vücudun bütün gizli taraflarý onun açýk seçiþ konuþan dudaðýndan çýkarken o taçtan, o çehreden, o sözün bakýþlarýndan da onun ruhu okunur. O çehre Muhammed’in (sav) çehresi, o vücud Allah’ýn tecellisidir. Söz Allah’ýn sözü, teblið eden Allah’ýn Elçisidir. Besmele ile her seferinde mü’min sanki; Allah’tan baþka ilah olmadýðýna þahitlik ederim” demiþ olur. (Elmalýlý, H. Y. Tefsir (sad.)  1/71)

Ne mutlu hayatýný Besmeleli yapanlara, her iþine Allah’ýn adýný katanlara…

3.7.2014

Zaandam/Hollanda