(Ýslâmý hayata hâkim kýlmanýn önündeki engelleri anlatmaya devam ediyoruz.)

10-Zamana uymak

Kimileri; “zaman sana uymasa da sen zamana uy” derler. Ne demekse?

Yani çevreye, yani içinde bulunduðumuz þartlara uymak. Çoðunluk nasýl yapýyorsa öyle yapmak. Bir þeyin doðru olup olmadýðýna, hayr olup olmadýðýna bakmadan herkes ne yapýyorsa aynen yapmak. Yani sürüye uymak, kalabalýða uymak, körü körüne gitmek...

Bu tutumda “Allah ne der” diye düþünme yerine, “insanlar ne der korkusu” vardýr.

Allah’ýn vereceði mükȃfat yerine, çevrenin aferini daha aðýr basar.

Buna, ev eþyasýndan alýmýndan ev döçemesine, çevre edinmektenmisafir aðýrlamaya, düðünlerden bayramlara, elbise giyiminden model seçmeye, töreden geleneklere kadar bir çok alanda þahit oluyoruz.

Kur’an Allah’tan korkma yerine insanlardan korkmayý önceleyenleri kýnýyor. Böylelerine dünevi keyfin ve rahatlýðýn geçici olduðu hatýrlatýyor.(1)

Âlemlerin Rabbi Allah’ý hesaba katmayanlar, zamanýn hayata müdahil olduðunu, eþyaya ve insana zamanýn yön verdiðini düþünürler. Kur’an onlarýn halini þöyle anlatýyor:

“Onlar hâlâ: “Bu dünyadaki hayatýmýzdan baþka bir þey yok!” derler, “Dünyaya geldiðimiz gibi ölürüz ve bizi ancak zaman yok eder”. Fakat onlarýn bu konuda hiçbir bilgileri yok: onlar sadece zannederler.”(2)

Zamana uyma iddiasý çeþitli yönlerden tartýþýlabilir. Zamana uymanýn boyutlarý belki kiþiden kiþiye, kültürden kültüre deðiþebilir.

Ancak böyle bir iddianýn altýnda bizce bir kaç önemli sebep vardýr.

1-Kendine güvenememek/kiþiliði geliþmemek, ya da aþaðýlýk kopleksi.

Kiþiliðine güvenen bir kimsenin kalabalýklara uymak, çoðunluk gibi olmak, baþkalarýnýn arzuladýðý gibi olmak diye bir derdi olmaz. O kendisidir, kendisi olmaktan da memnundur. Kendi varlýðýnýn farkýna varmak hem baþka varlýklarý var olduðunu farkettirir, hem de kendi deðerini keþfettirir.

2-Dünyalýk bir þeyler kapma arzusu.

Böyleleri tek dünyalýk yaþarlar. Hayat buradaki kadardýr zannederler. Öyleyse arzu edilen, istenen, haz veren her þey hedeftir. Ne kadar alabilirsen, ne kadar zevk tadabilirsen, ne kadar sahip olabilirsen veya harcarsan kâr diye düþünürler. Onlar; yeme, içme, kazanma ve harcama hapishanesinin gönüllü esirleridir. Hayalleri bunlarýn ötesine geçmez. Zaman uymayý bu arzularýna kavuþma uðruna öncelerler.

3-Ýnandýðý deðerlerden þüphe etmek.

Kimileri ideal deðerlerin kaynaðý olan Ýlâhî vahye inandýðýný iddie eder ama zamana uymaya da iman ilkesi gibi sarýlýr. Böyleleri inandýðýný iddia ettiði deðerlden emin deðil ki, oo deðerleri ahlâk olarak yaþama yerine zamana uymaktan söz ediyor. Kalabalýða uymayý bu yüce deðerlerin önüne alýyor. Halbuki bir þeyi deðer olarak almak ve onu hayat ilkesi haline getirmek baþlý baþlýna bir güven duygusudur.

        4-Onlardan olduðunu hissettirmek.

Zamana uyma iddiasýnda olanlar, kendi deðerlerine güven duymuyorsa, uymaya çalýþtýðý kitlelere “ben de sizdenim” mesajý veriyor demektir.

Kur’animanedenleribirbaþkaaçýdanþöyleuyarýyor:

“Müminleri býrakýp hakikati inkâr edenleri dost edinenlere gelince, onlarla þeref kazanacaklarýný mý umuyorlar? Unutmayýn ki asýlþeref (yalnýz)Allah'a aittir.”(3)

5-Çevredekilere þirin görünme hastalýðý.

Belki dýþlanma korkusu, belki çýkar elde etme amacý, belki mevki kapma hýrsý, belki aþaðýlýk kompleksi sebebiyle bazýlarýçevrelerine þirin görünmeye çalýþýrlar. Onlara sokulurlar, kanatlarýnýn altýna girmeye çalýþýrlar, hatta yaðcýlýk yaparlar.

Kur’an, iman açýsýndan bu tutumu iki yüzlülük olarak niteliyor.

“(O ikiyüzlüler) sizi hoþnut býrakmak için (iyi niyetle edip-eyledikleri konusunda) yüzünüze karþý Allah'a yemin ederler. Oysa, eðer gerçekten inanmýþ olsalardý, baþka herkesten önce Allah'ý ve O'nun Elçisi'ni hoþnut etmeye çalýþmalarý gerekirdi!”(4)

Özetle, “zamana uymak” sözü temeli olmayan, kof, gerçeklerle baðdaþmayan bir iddiadýr ve imaný zayýf olanlar için bir tuzaktýr.

Yani þimdi bir zamanda bir toplumda herkes hýrsýz ise, hýrsýzlýðýn kötü olduðunu bile bile onlara mý uymalý? Bir zamanda herkes yanlýþta ise, ne yapalým zamana uymak gerekir deyip biz de mi yanlýþý seçelim? Elimizde doðru seçme imkaný varken. Bir toplumda herkes kör ise, biz de mi kör olalým?

Þahsiyetli ve insanýn üzerinde sonsuz bir güce iman eden bir kiþi zamana deðil doðru ilkelere, isabetli ölçülere, eskimez deðerlere uymalý. Hayýr olaný tercih etmeli, Hakka taraf olmalý. Bir kimse benim her konuda ölçüm haktýrdiyorsa o iþin doðrusu yapýyor, neye uyulacaðýný göstermiþ oluyor.

Zamana uyma iddiasý, Ýslâmý hayata hakim kýlma önünde ciddi bir engeldir. Zira Ýslâmýn bir çok ilkesi, emri, ölçüsü, hevâlarýndan hüküm verenlerin ölçüleriyle baðdaþmaz. Hevâlarýný ilah (tanrý) edinenlerin çoðunlukta olduðu zamana (yani onlara) uymak haktan sapmaktýr.

11-Töreye veya atalar dinine uymak

Kimileri de içindeyetiþtikleritoplumunötedenberiâdetedindiðigeleneklere, törelere, alýþkanlýklarasýkýsýkýyabaðlýdýrlar. Onlarýndoðruyanlýþ, hak batýloluþunabakmazlar. Töreise,atalardankalmaise,buyeteronlaragöre. Atalarýndankalantöre/âdetKur’an’a zýt olsabile, dininharamkýldýðýbirþeyolsabile, akla, mantýða, hayrauymasa bie. Öirkin, abes, iðrençolsabile.  Çünküonlariçinölçüadalet, insaf, hayýrvema’rufdeðil, atalarýnyoludur.

“Ve (bunun içindir ki) ne zaman utanç verici bir iþ iþleseler, “biz atalarýmýzý da bu iþi yapar bulduk; hem, Allah emretmiþtir bunu bize” derler hemen. De ki: “Bakýn, Allah asla utanç ve tiksinti veren iþleri emretmez. Siz, yoksa hakkýnda hiçbirþey bilmediðiniz birþeyi mi Allah'a yakýþtýrýyorsunuz?”(5)

Halbukibirmü’miniçinölçüatalarýndini, âdeti, örfü, kiþininkendihevâsý (görüþü), zamangibiþeylerdeðilvahiydir, Kur’an’dýr.Mü’minbirþeyiatadan deden kalmadiyesürdürmez. Hakkauyuyorsaalýr, uymuyorsarededer. Birkonudakiölçüsüatalarýnseçtikleri, onlarýngeleneðineuygunolanþeydeðil, Allah’ýnkoyduðuölçülerdir.

Kur’anonlarýnbututumununyanlýþolduðunubirçokâyettesöylüyorveonlarýkýnýyor. Mesela;

“Hayýr! Ama þöyle derler: “Biz atalarýmýzý (belli) bir inanç üzerinde bulduk ve ancak onlarýn izinden giderek doðru yolu buluruz!”(6)

Özellikle inkarcýlarýn bahanesi budur. Atalarýnýn izinden gitmek. Atalarýnýn ilke ve ölçülerini esas almak.

“Ama onlara, “Allah'ýn indirdiðine uyun!” denildiðinde bazýlarý: “Hayýr, biz (yalnýz) atalarýmýzdan gördüðümüz (inanç ve eylemler)e uyarýz!” diye cevap verirler. Ya atalarý akýllarýný hiç kullanmamýþ ve hidayetten nasib almamýþ iseler?”[7]

“Zira onlara, “Allah'ýn indirdiðine ve Elçisi'ne gelin!” denildiðinde, “Atalarýmýzdan gördüðümüz inançlar ve fiiler bizim için kafidir” diye cevap verirler. Ya atalarý hiç birþey bilmeyen ve doðru yoldan uzak kimseler idiyseler de mi?”[8]

12-Peþin olaný tercih

“Fakatsiz (eyinsanlar! ) dünya hayatýný tercih ediyorsunuz.

Oysa ahiret daha hayýrlý daha devamlýdýr.

Þüphesiz bu (anlatýlanlar), önceki kitaplarda, vardýr.

Ýbrahim veMusa'nýn kitaplarýnda.” (A’la 85/16-19)

Burada elde olan, tadýlan, kullanýlan peþin. Gözle görülüyor, elle tutuluyor,

yeniyor, içiliyor. Yani her þey maddi.

Dinin vadettikleri ise görünmüyor, peþin deðil gibi görünüyor. Elde olan ele geçecek olandan daha inandýrýcý oluyor

Nefisler buna aldanýyor, þeytan buradan insaný yakalýyor.

Salih amele vadedilen sevap sahici gelmiyor sanki,

Günahlara vededilen azap hayali sanki.

Böyle olunca da insan islâmi hayatý sürekli erteliyor.

“Bakýn, (Allah'ý umursamayan) þu adamlar bu gelip geçici dünyayý severler, ama ýzdýrap dolu bir Günü (düþünmeyi) ihmalederler.”(Ýnsan 76/27)

“Mal mülk ve çocuklar dünya hayatýnýn süsleridir; ama ürünü kalýcý olan dürüst ve erdemli davranýþlar ise, karþýlýðý bakýmýndan, Rabbinin katýnda daha deðerli ve bir ümit kaynaðý olarak daha verimlidir.”(Kehf 18/46)

13-Gündelik hayatýn cazibesine kapýlma

Kur’an buna emel ile oyalanma diyor.

“Elif-Lâm-Râ. Bunlar ilahî kitâbýn –kendisi açýk olan ve hakký açýkça

Gösteren bir ilahî okuma metninin- âyetleridir. 

Bir vakit gelecek ki, (þimdi) bu gerçeði inkâra kalkýþanlar, keþke (dünya hayatýndayken) Allah'a boyun eðip teslim olsaydýk diye yerinecekler. 

(Þimdi) kendi hallerine býrak onlarý, yiyip (içsinler), avunsunlar; bu arada (boþ hazlarýn) umudu aldatýp oyalasýn onlarý; nasýl olsa günü gelince (gerçeði) öðrenecekler.”(Hýcr 15/1-13)

Dünyalýk çalýþmalar, amaçlar, kazançlar, hýrslar ve yarýþlar öylesine devam ediyor, insaný öylesine meþgul ediyor ki, günler gelip geçiyor, ahirete yatýrým unutuluyor, ölüm uzakta zannediliyor.

Gündelik iþlerin saný öylesine oyalar ki, zaman nasýl geçtiðinin farkýnda olunmaz. Seneler hýzla akar gider. Ýnsan bir bakar ki yaþlanmýþ. Mezara bir adým daha yaklaþmýþ. Kimisi bundan sonra “zararýn neresinden dönersem kârdýr”  deyip, ihmal ettiði görevleri yerine getirmeye çalýþýr. Kimisi saçlarýnýn aklaþtýðýna bile bakmaz. Habire koþturmaya devam eder. Gündelik iþler öylesine caziptir ki, mýknatýs gibi çoklarýný peþine takar ve sürükler.

Halbuki insan bir yolcudur. Bir yerden gelip bir yere doðru gider. Dünyadaki hayat bir duraktaki dinlenme gibi. Bir aðacýn altýnda gölgelenem gibi. Ama yolculuk devam ediyor. Bu gerçeði bize bir hadis þöyle hatýrlatýyor:

Abdullah ibnu Ömer (ra) anlatýyor: Rasûlüllah (sav) omuzumdan tuttu ve: “Sen dünyada bir garib veya bir yolcu gibi ol.” buyurdu. Ýbnu Ömer (ra) þöyle diyordu: “Akþama erdin mi, sabahý bekleme, sabaha erdin mi akþamý bekleme. Saðlýklý olduðun sýrada hastalýk hali için hazýrlýk yap. Hayatta iken ölüm için hazýrlýk yap.” (Buhari, Rikak/2 Ayrýca bk. Tirmizî, Zühd/25. ÝbniMâce, Zühd/3)

Hayatýn akýþýna kendini kaptýrýp da kulluk görevlerini ve ahirete hazýrlanmayý unutanlara þu âyeti ve hadis’hatýrlatmak gerekir.

“Ýnananlar için hala vakit gelmedi mi ki, kalbleri Allah’ýn zikrine ve inen Kur’an’a karþý saygý duyup yumuþasýn ve bundan önce kendilerine kitap verilmiþ sonra üzerlerinden uzun zaman geçmekle kalpleri katýlaþmýþ çoðu da yoldan çýkmýþ kimseler gibi olmasýnlar.” (Hadid57/16)

Ebû Hüreyre’den rivâyet edildiðine göre Resûl]llah (sav) þöyle buyurdu:“Yedi þey gelip çatmadan iyi iþler yapmaya bakýn. Yoksa siz insana görevlerini unutturan fakirlikten, azdýran zenginlikten, halsiz býrakan hastalýktan, bunaklaþtýran ihtiyarlýktan, ansýzýn yakalayan ölümden, gelmesi beklenen þeylerin en fenasý deccâlden, belâsý daha büyük ve daha acý olan kýyametten baþka birþey mi gözlüyorsunuz?” (Tirmizî, Zühd/3)