Ýlahî vahiy zincirinin son halkasý olan Kur’an-ý Kerim’in, ilk muhatabý Hz. Muhammed ( s.a.s.)’e indirilmeye baþlanmasýnýn üzerinden 1400 yýl geçmiþ bulunuyor. Bu süre, ayný zamanda, sevgili Peygamberimiz’in ilahî görevi üstleniþinin ( bi’setinin) de tarihidir. Kur’an, kendisini tanýtan, özelliklerini açýklayan çok sayýda ayete sahiptir. (Örnek olarak bkz: Âl-i Ýmran, 103; Yunus, 57; Ýsrâ, 9; Neml,77; Vâkýa, 77-80; Hâkka, 40-48) Ýlahî kitabý en iyi ve en saðlýklý biçimde tanýtan da hiç þüphesiz yine kendisidir. Bununla beraber, onun ilk muhatabý olan Allah Rasulü (s.a.s.) acaba vahiy sürecinin asýl yaþamýþ, kendisine indirilen Kur’an hakkýnda neler söylemiþ, ne tür deðerlendirme, tavsiye ve uyarýlarda bulunmuþtur? Konuyla ilgili rivayetler gözden geçirildiðinde bu husus da büyük ölçüde açýklýða kavuþmaktadýr.
Hira maðarasýnda ilk vahye muhatap olduðunda Hz. Peygamber’in nasýl bir heyecan ve endiþe yaþadýðýný kaynaklardan öðreniyoruz. (Taberî, Tarih, 2/298-9) O ana kadar peygamberlik beklentisi içinde olmayan ve bu konuda herhangi bir bilgisi bulunmayan, daha önce bir kitap okuyup yazmayan (Ankebût, 48)Allah Rasulü, kendisine ilahî görevin tevdi edildiði ilk günlerde bazý tereddütler yaþamýþ, Cebrail’in, “Ey Muhammed! Sen gerçekten Allah’ýn elçisisin." (Buhârî, Ta’bir, 1) hitabý üzerine bu aðýr ve kutsal görevle þereflendirildiðini anlamýþtý. Hz. Muhammed ( s.a.s.), vahiy meleðiyle karþýlaþtýðý o ilk aný ve ilk vahiy tecrübesini þöyle anlatýr: “ (Hiç tanýmadýðým bir varlýk) gelip bana ‘oku’ dedi. ‘Ben okuma bilmem’ dedim. Beni tutup gücüm tükeninceye kadar sýktý. Sonra býrakýp tekrar ‘oku’ dedi . ‘Ben okuma bilmem’ dedim. Ýkinci defa tutup gücüm tükenince ye kadar sýktý. Býrakýp tekrar ‘oku’ dedi. ‘Ben okuma bilmem’ diye cevap verdim. Üçüncü defa tutup gücüm tükeninceye kadar sýktý ve býrakýp þunlarý söyledi: ‘Yaratan Rabbinin adýyla oku! O insaný bir alaktan yarattý. Oku! Son derece cömert ve lütufkâr olan Rabbin kalemle (yazmayý) öðreten, insana bilmediðini öðretendir."(Alak, 1-5; Buhârî, Bed’ü’l-vahy, 1)
Hz. Peygamber, insanlara teblið etmek üzere kendisine tevdi edilen bu emanetin öneminin farkýnda olarak aldýðý vahyi unutmamak endiþesiyle tekrar ediyor, bazen telaþa kapýlýyor, fakat vahyin sahibi bu konuda endiþeye mahal olmadýðýný bildiriyordu. (A’lâ, 6-8; Kýyâme, 16-19) Çünkü onu koruyacak olan onu indirendi. (Hýcr, 9) Ayrýca, o Kitap, kendisine vahy edilen aðýr bir söz olmakla beraber (M üzzemmil, 5), elçiye “Güçlük olsun diye deðil, kalbinde Allah korkusu bulunanlara bir öðüt ve uyarý olsun diye gönderilmiþti ."(Tâhâ, 2-3) Bu vahyin ilk muhatabý Hz. Peygamber olduðu gibi, ona tabi olmakla emrolunan ilk kiþide o idi. (En’âm, 50, 56,106)Onun görevi sadece teblið etmek olduðu halde (Âl-i Ýmran, 20), davetine icabet etmeyip ilahî mesajdan yüz çevirenleri gördükçe aþýrý üzüntüye kapýlmaktan da kendini alamýyordu. (Kehf, 6)
Üslubu ve muhtevasýyla bir mucize olan Kur’an-ý Kerim her iþiteni derinden etkileyen bir özelliðe sahipti. Çünkü o sözlerin en güzeli idi.(Zümer, 23) Hz. Peygamber (s.a.v.) þöyle buyurur: “Her peygambere mutlaka, (vuku bulduðunda) iman edilen mucizeler verilmiþtir. Bana verilen (mucize) ise Allah’ýn bana vahyettiði (Kur’an) dir. Kýyamet günü, (diðer peygamberler içinde) baðlýlarý en fazla olanýn ben olacaðýmý umuyorum." (Buhârî, Ý’tisâm,1) Allah Rasulü’nün bu umudu boþuna deðildi.
Çünkü ona verilen Kur’an mucizesi diðer bütün mucizelerden daha etkiliydi. Kur’an’ýn etkili üslubunun farkýnda olan Hz. Peygamber, onu güzel sesle ve usulüne uygun olarak okumaya özen gösterirdi . Sahâbî Berâ(b.Âzib), bir yatsý namazýnda Tîn suresini okuduðunu iþittiði Allah Rasulü için, “ses veya okuyuþ olarak ondan daha güzel olan birini duymadým" demiþti. (Buhârî, Tevhid, 52)Abdullah b. Muðaffelde Mekke’nin fethedildiði yýl Hz. Peygamber’i, devesinin üzerinde sesini yükselterek ve dalgalandýrarak Fetih suresini okurken görmüþtü.(Müslim, Salâtu’l-müsâfirîn, 35) Hz. Peygamber, güzel okuyuþundan etkilendiði Ebu Muse’l-Eþ’arî’yi,sesinin güzelliðiyle örnek gösterilen Davud aleyhisselam’a benze terek övüyordu.(Müslim, Salâtu’l-müsâfirîn, 34)Bir gün Abdullah b. Mesud’u çaðýrarak kendisine Kur’an okumasýný isteyen Allah Rasulüne Ýbn Mes’ûd, “Kur’an size indirilmiþken onu size ben mi okuyayým!" diyerek hayretini ifade edince Hz. Peygamber: “Evet, ben Kur’an’ý baþkasýndan dinlemeyi seviyorum." buyurdu. Bunun üzerine okumaya baþlayan Abdullah b.Mes’ud, “Her ümmetten bir þahit getirdiðimiz ve seni de onlarýn üzerine þahit yaptýðýmýz zaman bakalým onlarýn hali nice olacak." (Nisâ, 41)ayeti-ne gelince Allah Rasulü “yeter" buyurdu. Bu esnada gözlerinden yaþ süzülüyordu." (Buhârî, Tefsir,88)
Hz. Peygamber (s.a.v.)’in, Kur’an’ýn güzel okunmasý konusunda gösterdiði titizlik boþuna deðildi.Kur’an’ýn hem edebî üslubu hem de çarpýcý mesajlarý, þiir ve güzel söz söyleme sanatýný iyi bilen Cahiliyye Arabýný derinden etkiliyordu. Bu yüzden, âdeta kulaklarýný týkayarak onu hiç duymak istemiyorlardý. Nitekim, müþriklerin, “Bu Kur’an’ý dinlemeyin. O okunurken yaygara koparýn, belki o zaman baskýn çýkarsýnýz ." (Fussýlet, 26) diyerek ilahî kelamýn mucizevî etkisini azaltmak istediklerini Kur’an haber vermektedir. Henüz müþrik olduðu dönemde bir iþ için Medine’ye gelen ve o esnada akþam namazýný kýldýran Allah Rasulü’nün Tûr suresini okuduðunu duyan Cübeyr b. Mut’ým“Kur’an’ý iþittiðim zaman sanki kalbim parçalanacaktý." demiþti.(Ahmed b. Hanbel, Müs-ned, 4/85) Hz. Ömer’in, eniþtesi ve kýz kardeþinin okuduklarý ayetlerden etkilenerek Müslüman olmasý da bu konuda verilebilecek güzel bir örnektir. Hz.Peygamber’ in yakýn arkadaþý ve ilk Müslümanlardan olan Hz.Ebubekir, Mekke döneminin sýkýntýlý zamanlarýnda, evinin bahçesinde ibadet ediyor, Kur’an okuyor, etrafýna toplanan müþrik kadýnlar ve çocuklar da hayretle/beðeniyle onu izliyorlardý. Kur’an okurken gözyaþlarýna hakim olamayan Hz. Ebu bekir’in hali etrafýndakileri etkilediði için Kureyþ’in ileri gelenleri, kadýnlarýný ve gençlerini baþtan çýkaracaðý endiþesiyle ona karþý tedbir almýþlardý.(Buhârî, Kefâle, 4)
Hz. Peygamber(s.a.v.), düzenli bir Kur’an okuyucusuydu. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 4/9)“Kur’an’ý aðýr aðýr, tane tane oku." (Müzzemmil, 4) emrine uygun olarak, “tane tane ve açýk okur" (Tirmizi, Fadâilu’l-Kur’an, 23), ayetlerin arasýnda bir müddet duraklar (Tirmizi, Kýraat, 1), secde ayeti geçtiðinde secde ederdi. (Müslim, Mesâcid, 20) Kur’an okurken yapýlan dualara Cenab-ý Hakk’ýn karþýlýk verdiðini belirterek Fatiha suresini okuyan kiþinin her okuduðu ayete Allah’ýn mukabelede bulunduðunu söylerdi. (Müslim, Salat, 11) Allah’ýn yüceliðinden bahseden bir ayet geldiðinde tesbihatta bulunur, dua edilmesi gereken bir konuda dua eder, Allah’a sýðýnmayý ifade eden bir ayet okuduðunda da istiazede bulunurdu. (Müslim, Salâtu’l-müsâfi-rîn, 27)Bir gün Hz. Ebubekir’in, “yaþlandýn ey Allah’ýn elçisi!" hitabýna karþýlýk, “Beni, Hûd, Vâký-a, Mürselât, Nebe’ veTekvir sûreleri yaþlandýrdý." (Tirmizi, Tefsîru’l-Kur’an, 56) buyurarak taþýdýðý aðýr sorumluluðun yaný sýra bazý surelerin sarsýcý etkisini de vurgulamak istemiþti.
Mescid-i Nebevî,Kur’an öðreniminin yapýldýðý baþlýca mekândý. Allah Rasulü, mescidine gelip birkaç ayet okuyup öðrenmenin o miktarda deveye sahip olmaktan daha hayýrlý olduðunu söyleyerek ashabýný Kur’an öðrenmeye teþvik ediyordu. (Müslim, Salâtü’l-müsâfirîn,41)Sabah, akþam ve yatsý namazlarýnda okuduðu birçok sureyi arkasýnda saf tutan sahabilerden ezberleyenler olurdu. Örneðin bir haným sahabi, Kâf suresini, devam ettiði cuma namazlarýnda bizzat Hz. Peygamber’den dinleyerek öðrenmiþti.(Müslim, Cum’a, 51) O, öðrenme, öðretme, açýklama ve uygulama açýsýndan Kur’anla o kadar hem hal olmuþ ve onu öyle özümsemiþti ki vefatýndan sonra, onun ahlaký hakkýnda soru soran bir sahabiye Hz. Aiþe, kýsaca, “Sen Kur’an okumuyor musun? Onun ahlaký Kur’an idi." karþýlýðýný vermiþti.(Ebû Davud, Tatavvu’, 26)
“En hayýrlýnýz, Kur’an’ý öðrenen ve öðreteninizdir." buyuran (Tirmizî, Fadâilu’l-Kur’an, 15) Allah Rasulü, kalbinde “Kur’an’dan hiçbirþey bulunmayan kimseyi harap bir eve" benzetmiþtir.(Dârimî,Fadâi lu’l-Kur’an, 1) Kur’an’ý ezberinden okuyanlarýn kerem ve þeref sahibi meleklerle beraber olacaðýný, zorlanarak da olsa okuyana iki kat sevap ve rileceðini bildirerek (Buharî, Tefsir (Abese), 1) ümmetinin Allah kelamý ile aþina olmak için çaba harcamalarýný arzu etmiþtir. Gýpta olunacak iki kiþiden birinin, Allah’ýn, Kur’an öðrenmesine imkân verdiði ve gece gündüz okuyup amel eden kimse olduðunu bildirmiþtir. (Buhârî, Fadâilü’l-Kur’an 20) Onun benzetmesiyle, Kur’an’ý öðrenen, öðreten ve gereðini yerine getiren kimse, kokusu her tarafa yayýlan misk dolu bir kab, onu öðretmeyen kimse ise aðzý baðlý olduðu için kokusu yayýlmayan bir misk kabý gibidir. (Tirmizi, Fadâilu’l-Kur’an, 2) Baþka bir hadisinde de o, Kur’an okuyan mümini, tadý ve kokusu güzel olan turunca; okumayan mümini, tadý güzel olup kokusu olmayan kuru hurmaya; Kur’an okuyan münafýðý, kokusu güzel ama tadý acý olan reyhan otuna; okumayan münafýðý da kokusu olmayan ve tadýda acý olan Ebucehil karpuzuna benzetmiþtir.(Müs-lim, Salâtü’l-müsâfirîn, 37)
“Müminler için gerçek bir hidayet rehberi ve rahmet olan Kur’an" (Neml, 77)’ýn bu iþlevi ancak, onun iyi anlaþýlýp kavranmasý ve gereðince amel edilmesiyle gerçekleþebilir. Allah kelamýný bildikleri, hatta okuduklarý halde hayatlarýna dahil etmeyen münafýklar için, “Kur’an’ý düþünmüyorlarmý, yoksa kalpleri üzerinde kilitler mi var?"(Muhammed, 24) buyuran yüce Allah, anlamýný ve hikmetini kavramadan okuyanlarýn bu rehberlikten fazla yararlanamayacaklarýna iþaret etmektedir. Hz. Peygamber(s.a.v.), “Ýslam’ý dosdoðru bir yol, Kur’an’ý da o doðru yola davet eden bir davetçi" olarak nitelendirmiþ, (Ahmed b. Hanbel, Müsned,4/182)Allah’ýn kendisiyle gönderdiði hidayeti ve ilmi gökten inen bereketli bir yaðmura benzetmiþtir. (Buhârî, Ýlim, 20) Ýþte Allah Rasulü(s.a.v.), müminin üzerine yaðan bu rahmetin boþa gitmesine razý olmadýðý için Kur’an’ýn anlaþýlmadan hýzlý hýzlý okunmasýný uygun bulmamýþtýr. (Dârimî, Salât, 173) Onun bu hassasiyetini dikkate alan ashap da ayetleri onarlý gruplar halinde öðrenmiþler, bir grubun manasýný iyice anlayýp amel etmeden diðerine geçmemiþlerdir. (Taberi, Tefsi r, 1/80)
Namaz imamlýðýndan (Nesâî, Ýmâmet, 11) ordu komutanlýðýna kadar (Tirmizi, Fadâilu’l-Kur’an, 2) pekçok konuda Kur’an bilgisini tercih sebebi sayan Allah Rasulü(s.a.v.), hayatý boyunca baþta kendisi olmak üzere bütün ümmetini onun rehberliðine davet etmiþ, ölümünden sonrasý için kendisinden vasiyet bekleyenlere de Kur’an’ý vasiyet ederek bu dünyadan ayrýlmýþtýr. Onun, Veda Hutbesi’nde, yolumuzu þaþýrmamak için sarýlmamýzý istediði ve kýyamete kadar bize emanet olarak býraktýðý en önemli deðer olan Yüce Kur’an (Müslim, Hac, 19), 1400 yýl sonra da parlak nuruyla yolumuzu aydýnlatmaya devam etmektedir.
|
