Çocuklar genellikle 18-24 aylar arasý tuvalet eðitimi almaya hazýrdýr. Geliþimi normal olan çocuklarýn bir çoðu 2-3 yaþ döneminde tuvalet gereksinimini haber verir, ancak bu yaþlarda organlarý üzerinde tam kontrol saðlayamadýklarý için zaman zaman altlarýný ýslatabilirler. Bu nedenle, 4 yaþýna kadar arada sýrada görülen altýný ýslatma davranýþý normal karþýlanabilir. Çocuðun geliþimi normalse, tuvalet eðitimini normal dönemde aldýysa ve 4 yaþýnda olmasýna raðmen gece veya gündüz altýna kaçýrma davranýþý zaman zaman da olsa devam ediyorsa, çocuðun duygusal bir sorunu var demektir. Bu nedenle, anne-babalarýn kritik yaþlarda ortaya çýkan bu davranýþý çok iyi takip etmeleri gerekir. Aileler genellikle 'normal kabul edilen alt ýslatma davranýþý' ile 'uyum bozukluðu olarak kabul edilen alt ýslatma davranýþý' arasýnda ayýrým yapmanýn zor olduðunu ifade eder. Anne-babalar aþaðýdaki kriterleri göz önünde bulundurarak bu ayýrýmý daha kolay yapabilirler. Aþaðýdaki kriterler karþýlanýyorsa, çocuðun, 'alt ýslatma' davranýþý, bir uyum ve davranýþ bozukluðu olarak kabul edilmeli ve bir uzmandan yardým alýnmalýdýr; çocuðun,
- fiziksel, hareket, dil ve zeka geliþimi normalse,
- tuvalet eðitimini aldýysa,
- 4 yaþýndaysa,
- aralýkla da olsa gece ve/veya gündüz altýna kaçýrma davranýþý varsa, alt ýslatma davranýþý psikolojik bir soruna iþaret ediyor demektir.
Alt ýslatma davranýþý her zaman psikolojik bir sorundan kaynaklanmayabilir; organik bir bozukluk olup olmadýðý mutlaka saptanmalýdýr. Bunun dýþýnda ateþli hastalýklar ve idrar yolu enfeksiyonlarý da altýný ýslatma davranýþýna yol açabilir; bu durumlarda ortaya çýkan altýný ýslatma davranýþý kýsa süreli ve geçicidir.
Bazý anne-babalar çocuklarýnýn bilinçli olarak altlarýný ýslattýklarýný düþünebilir. Bu nedenle çocuklarýný yargýlayan, suçlayan, hatta cezalandýran aileler vardýr. Oysa, çocuklarýn büyük bir çoðunluðu, bilinçli olarak altlarýný ýslatmazlar. Bilinçli olarak ýslatsalar bile, çevrelerine bir mesaj vermek için, yani rahatsýz olduklarý durumlarý ifade etmek için bunu yaparlar. Her iki durumda da ailelerin, cezadan ve suçlayýcý tavýrlardan uzak durmalarý gerekir. Bu tip baskýcý tutumlar sorunu artýrmaktan baþka bir iþe yaramaz. Çoðunluðu bilinçsizce ortaya çýkan bu davranýþý anlamak için alta kaçýrma davranýþýnýn nasýl oluþtuðunu bilmek gerekir; vücudumuzdaki kaslarýn bir kýsmýný kendi irademizle denetleyebiliriz, ancak bir kýsmý irademiz dýþýnda hareket eder. Herhangi bir duygusal sorun yaþadýðýmýzda, kaygý, korku veya gerginlikle idrar torbasýný meydana getiren kaslar da vücudumuzdaki diðer organlarýn kaslarý gibi harekete geçebilir. Tuvalet eðitimini yeni almýþ çocuklar bu organýn kaslarý üzerinde yeterince kontrol saðlayamadýklarý için altlarýna kaçýrýrlar. Çocuklarda 'alt ýslatma' davranýþýnýn geceleri daha çok görülme sebebi de, çocuklarýn bu kaslarý gece daha zor kontrol edebilmeleridir.
Birçok uyum ve davranýþ bozukluðunda olduðu gibi 'altýný ýslatma' davranýþý da sorunu gidermeye çalýþan anne-babalarýn yanlýþ tutumlarý nedeniyle,
- týrmanarak artabilir,
- týrnak yeme, dikkat daðýnýklýðý, kýskançlýk gibi yeni uyum ve davranýþ bozukluklarýnýn ortaya çýkmasýna neden olabilir,
- öz-güven eksikliði, içe kapanýklýk, aþýrý kaygýlý olma gibi sorunlarýn ortaya çýkmasýna katkýda bulunarak kiþilik geliþimini olumsuz etkileyebilir.
'Alt ýslatma sorunu' olan çocuklarýn anne-babalarý aþaðýdaki konularda dikkatli davranarak, sorunun artmasýný ve yeni sorunlara sebebiyet vermesini engelleyebilirler. Sorunun çözümü için; temelinde neler yattýðýný bulmak ve sebepleri ortadan kaldýrmak için ise mutlaka profesyonel yardým almalarý gerekir. Lütfen, 4 yaþýndan sonra devam eden alt ýslatma davranýþýný önemseyin ve çevrenizden önerilen yöntemler ve kulaktan dolma bilgilerle hareket etmek yerine bir psikoloða baþvurun. Her çocuðun altýný ýslatma davranýþýnýn altýnda yatan sebepler farklýdýr ve bu sebepler ancak titizlikle çalýþýlarak ortaya çýkarýlabilir. Alt ýslatma davranýþýnýn çok yaygýn bir sorun olmasý, geçici ve önemsiz olduðu anlamýna gelmez, aksine ileriki yaþlarda okul baþarýsýzlýðýndan, içe kapanýklýða kadar pek çok önemli soruna neden olabilimektedir. Ailelerin altýný ýslatma davranýþý olan çocuklarla ilgili dikkat etmesi gereken konular ve kaçýnmalarý gereken tutumlar aþaðýda özetlenmiþtir;
- sorunu çözmek için baskýcý ve aþýrý disiplinli tutumlardan,
- çocuðun bu durumunu kardeþleri dahil baþkalarýyla onun yanýnda paylaþmaktan,
- alaycý ve küçümseyici tavýrlardan,
- altýný ýslatma davranýþý için çocuðu cezalandýrmaktan,
- bu davranýþýn ortadan kalktýðý durumlarda çocuðu ödüllendirmekten.
- bu davranýþ nedeniyle ortaya çýkan sorunlardan (çamaþýr vb.) þikayet etmekten,
- bu davranýþý olmayan çocuklarla çocuðu kýyaslamaktan,
- altýný ýslatmasýný bahane ederek çocuðun taleplerini reddederek yiyecek ve içeceklerine sürekli kýsýtlamalar getirmekten ve
- tuvalete tutmak için çocuðun gece uykusunu çok sýk bölmekten kaçýnmalarý gerekmektedir.
* Ödüllendirme, gece tuvalete tutma ve içecek kýsýtlamasý, 'alt ýslatma davranýþýnýn' bir uyum ve davranýþ bozukluðu olarak kabul edilmediði durumlarda, bazý uzmanlar tarafýndan belirli bir süre uygulanmak koþuluyla, önerilebilmektedir. Bu yöntemler, 'alt ýslatma davranýþýnýn' bir uyum ve davranýþ bozukluðu olarak kabul edildiði durumlarda, çok nadiren bazý çocuklarda davranýþý unutturmakta iþe yarayabilir, ancak sorunu çözmekten çok baskýladýðý (unutturduðu) için saðlýklý ve kalýcý bir çözüm yaratamamaktadýr. Bu durumlarda, sorunun sebebi ortadan kalkmadýðý için, sorun ya bir süre sonra yinelenmekte veya kendini yeni bir soruna býrakmaktadýr.
|
