Çocukla iletiþim konusu, çocuk eðitiminin temelini oluþturur. Ýyi bir iletiþim çocuklarýn yaþýna, psikolojisine ve beklentisine göre yaklaþým sergilemektir. Her çocuðun psikolojisi farklý olduðu için; istekleri, beklentisi, tepkisi, algýlama biçimi ve yaklaþým þekli de farklý olur. Kendileriyle iyi bir iletiþim kurabilmek için, her birine nasýl davranacaðýnýn inceliklerini iyi bilmek gerekir. Çocuklarýn problemlerine çocuk gözüyle bakan, çocuklarýyla arkadaþlýk kuran, sorumlulukta birleþen ve sevgi, saygý baðýyla bütünleþen aileler baþarýlý olurlar.
Çocuðu zihinsel, ruhsal ve sosyal yönleriyle iyi tanýyan; iyi bir iletiþimle onlarýn dünyasýna girmeyi baþaran anne ve babalar, çocuk eðitiminde baþarýlý olurlar. Ýnsanlar arasý iletiþim; kiþilerin birbirlerine bilinçli veya bilinçsiz olarak iletmek istedikleri duygu ve düþüncelerini aktardýklarý bir süreçtir. Bu sürecin baþarýsý, bireyin yaþamýndaki mutluluðun temelini oluþturur.
Çocukla Ýletiþim Ýçin Öneriler
· Çocuða kendinizin, amaçlarýnýzýn, beklentilerinizin, çýkarlarýnýzýn bir uzantýsý deðil; sizden ayrý kiþiliði olan ve bu kiþiliðini geliþtirmek çabasýnda olan bir insan nazarýyla bakýn.
· Çocukla kurduðunuz tüm iletiþimlerde ona ilgi, sevgi, güven duygusu verecek iletiler kullanýn, kýzdýðýnýzda bile sevginizi belli edin.
· Siz çocuk için ilgi, sevgi, güven veren, destek olan, yol gösteren bir kaynak olun. Ona mutluluk, yaþama sevinci ve umut aþýlayýn.
· Çocuðu dinleyin, sorularýna açýk, doðru, gerçek, kýsa cevaplar verin. Çocuk bencildir, ben merkezlidir. Dürtü ve istekleri doðrultusunda davranýr. Ýletiþim kurarken onun bu özelliðini unutmayýn.
· Çocuk öðütlerden, uzun sözlerden, konuþmalardan çok, davranýþ ve tutumlarýnýzdan etkilenir.
· Çocukla sert ve yüksek sesle konuþmayýn. Gerekli, gereksiz baðýrýp çaðýrmayýn. Deðiþik nedenlerden ortaya çýkan kýzgýnlýklarýnýzý çocuða yansýtmayýn.
· Ona hatalý davranýþlarýný, yanýlgýlarýný gösterin. Azarlamadan ve ceza vermeden önce onunla konuþun. Suç ve cezayý keyfi olarak saptamayýn. En iyi cezalandýrma yönteminin çocuðun kimi beklenti ve isteklerini engelleme veya erteleme olduðunu unutmayýn.
· Çocuða kararlý ve kesin davranýn. Çocuðu, yaþý, becerisi ve yeteneði dýþýnda ve üstünde çabalara zorlamayýn.
· Çocuða deneme ve öðrenme fýrsatý verin. Hatalarýný düzeltin. Sorumluluk verin. Çocuðu þýmartmayýn. Gereksiz, gerçekleþme olasýlýðý olmayan beklentiler oluþturmayýn. 1
Saðlýklý iletiþimin olmazsa olmaz þartlarýndan biri de empatidir. Yani kiþinin kendisini karþýsýndaki kiþinin yerine koyarak konuþmasýdýr. “Acaba ben bu durumda olsaydým ne yapardým?” düþüncesi kendimizi çocuk gibi hissetmemizi saðlayacak ve yargýlama, öðüt verme, eleþtirme, aþaðýlama yerine; çocuðumuzun his dünyasýna mana vermeye ve onu anlamaya çalýþmamýzý netice verecektir. Empati yapan ebeveynler, çocuklarý ile aralarýndaki mesafeyi en aza indirebilir. Ýletiþim kopukluðu yaþamazlar. Anlayýþ köprüsünde buluþan aile, sorunlarý büyümeden önleyebileceði gibi, olduðundan büyük görüp durumu içinden çýkýlmaz duruma sokmazlar. Çocuklarýn hiç sevmediði þey nasihat dinlemektir. Aksine anne ve babalar da bol bol nasihat etmek isterler. Anne-baba ile çocuk ve genç arasýnda iletiþim, hayatî derecede önem ve anlam kazanýr. Çatýþma yerine, iþbirliði ve iletiþim kurabilmek çok önemlidir. Bilinçli ve saðlýklý iletiþim anlamlý hayata, anlamlý hayat da sâkin ve doyuma ulaþmýþ ruh halinin geliþmesine yol açar. Bunun için de özgür ortam þarttýr. Özgür ortam içerisinde yapýlan iletiþim toplumsal sorunlarýn çözümüne olduðu kadar, kiþiler arasý, özellikle âile içi sorunlarýn çözümüne de katkýda bulunur.
Ailede Saðlýklý Ýletiþimin Temel Þartý Üçtür
1. Muhâtaba Saygý: Bu, insan iliþkisinin olmazsa olmaz þartýdýr. Saygý duymadýðýnýz, varlýðýný kabullenmediðiniz, önem ve deðer vermediðiniz kimseye ile saðlýklý ve baþarýlý bir iliþki kuramazsýnýz. Nedense eþler, kimi kritik zamanlarda, birbirlerine insanlýkta eþ ve dinde kardeþ olduklarýný unuturlar ve dýþarýdan, tanýmadýklarý birine karþý gösterdikleri asgarî saygýyý birbirlerine karþý göstermekte cimri davranýrlar.
2. Doðal Davranýþ: Bu, yapmacýk ve sentetik davranýþlardan uzak durmaktan, muhâtabýnýza samimi ve dürüst davranmaktan geçer. Samimiyetsiz ve yapmacýk davrananlarýn iliþkisi, gerçek bir iliþki deðil, sentetik bir iliþki olacaktýr. Sentetik iliþkilerse saðlýksýz ve her iki tarafý da aldatan çürük iliþkilerdir. Böylesine çürük insanî bir iliþki üzerine, deðil bir âile, sýradan bir dostluk bile binâ edilemez.
3. Empati: Eþler birbirlerini suçlayýp, yargýlayýp, mahkûm edip, infâz etmeden önce mutlaka anlaþmazlýk konusu olan þeye bir de karþý pencereden bakmayý denemeli ve kendisini muhâtabýnýn yerine koyabilmelidir.
Âilede saðlýklý bir iletiþim için kesinlikle þu dört soruya doðru cevap vermeniz gerekir:
1. Ne söyleyeceksiniz?
2. Ne zaman söyleyeceksiniz?
3. Nerede söyleyeceksiniz?
4. Nasýl söyleyeceksiniz?
Bir doðrunun sadece doðru olmasý yetmez, o doðrunun doðru bir zamanda, doðru bir yerde, doðru bir kiþiye ve doðru bir üslûpla söylenmesi gerekir. Eðer bunlardan biri yanlýþ olursa, söylediðiniz doðrunun doðru olmasý etkili olmasýna yetmediði gibi, sizin muhâtabýnýzla iliþki kurmanýza da yetmeyecektir. Saðlýklý olmayan aile içi iletiþim, aileyi olusturan üyelerin, özellikle de çocuklarýn maddî-mânevî sýkýntýlarýný arttýrdýðý gibi, saðlam bir aile içi iletiþim zemininde yetiþen çocuklarýn da beden ve ruh saglýklarý daha iyi olur. Zaten günümüz ailesi; tv, bilgisayar, ekonomik güçlükler, yoðun çalýþma þartlarý, þehir hayatý, alkol ve uyusturucu ile gelen ferdî zaafiyet ve yalnýzlýk gibi iletiþim problemlerine yol açan unsurlarýn etkisindedir.
Aile Ýçi Saðlýklý Ýletiþim Ýçin Öneriler
1. Karþýnýzdakini dinlemesini bilin.
2. Sabýrlý ve esnek olun.
3. Sizi dinleyenlerin anlayacaðý sözcükler seçin.
4. Muhatabýnýzý terslemeyin.
5. Þaka yapacaðýnýz zaman iyi düþünün.
6. Sorulara karþýlýk verin.
7. Konunuzu iyi bilin.
8. Düþünmeden konuþmayýn.
9. Kaybetme ihtimalini de göz önünde bulundurun.
10. Gereksiz eleþtirilerden kaçýnýn.
11. Sürekli dert yanan biri olmayýn.
12. Öðütlediðiniz þeyleri kendiniz de uygulayýn.
13. Adil davranýn.
14. Karþýnýzdakinin canýný sýkacak esprilerden kaçýnýn.
15. Görüþlerinizi zorla kabul ettirmeye çalýþmayýn.
16. Gürültü yapmayýn ancak sesinizi duyurun.
17. Yüz ifadenizi kontrol edin.
18. Gereksiz yere itiraz etmeyin.
19. Eþiniz sizinle konuþurken iþinizle meþgul olmayýn.
20. Size akýl danýþýlmadýkça öðüt vermeyin.
21. Olduðunuz gibi görünün, samimi olun.
22. Aile içi iletiþim sürecinde birbirlerinizin kiþiliklerine saygýlý davranýn.
23. Ne zaman susmak gerektiðini bilin.
24. Sözünüzü güçlü bir tonla bitirin.
25. Empati yapýn (kendinizi karþýnýzdaki kiþinin yerine koyun.)
26. Eþinizin ve çocuklarýnýzýn yaptýklarý ve ürettikleri þeyleri takdir edin.
27. Eþinizi ve çocuklarýnýzý sevin, onlara karþý güler yüzlü, güzel sözlü olun ve onlarla iyi geçinmeye gayret edin.
Ýnsanlarýn birbirleriyle iyi bir iletiþim kurmalarý için Yüce Rabbimiz þöyle buyurmaktadýr:
“Kullarýma söyle: Sözün en güzelini konuþsunlar. Sonra þeytan aralarýný bozar (açar). Çünkü þeytan, insanýn apaçýk düþmanýdýr.”2 Güler yüz, güzel söz, güzel davranýþ insanlarla çok iyi iletiþim kurma sebebidir. Sevgili Peygamberimiz de þöyle buyurur:
“Ýnsanlarýn seviyesine göre davranýn.”3
Çocuklar ve gençler ile iyi iletiþim kurmak için onlarýn seviyesine göre davranmalýyýz. Gençlerin anlayacaðý þekilde, seviyelerine göre anlatmalý, kolaylaþtýrmalý, zorlaþtýrmamalý. Yine Hz. Peygamber (s.a.s.): “Kolaylaþtýrýn, zorlaþtýrmayýn; müjdeleyin, nefret ettirmeyin.”4 Buyurarak saðlýklý bir iletiþim kurmanýn yolunu göstermektedir. Çocuða, ergenlik çaðýndaki bir gence ailesinin yapabileceði en büyük yardým; onu anlamak, sorunlarý konusunda yanýnda olduðunu hissettirebilmektir. Dolayýsýyla mutlu aile, aile içi saðlýklý iletiþimle mümkündür!
Dipnot
1. Özcan Köknel, Ýnsaný Anlamak, Altýn Kitaplar Yay., Ýst. 2005, s. 258-260
2. Ýsrâ, 17/53
3. Ebû Dâvud, Edeb 23
4. Buhârî, Ýlim 12
|
