Baþ aðrýsý, uyku bozukluklarý, içe kapanýklýk, sosyal geliþim ve dil geliþiminde gerilik, saldýrganlýk, okuma alýþkanlýðýnýn ve fizik aktivitenin azalmasý televizyonun neden olduðu düþünülen sorunlardan, uzmanlarýn en çok üzerinde durduðu birkaç tanesidir. Görüldüðü gibi, aþýrý derecede televizyon izlemek beden ve ruh saðlýðýmýzý bozduðu gibi, sosyal, toplumsal ve kültürel hayatýmýzý da olumsuz yönde etkilemektedir.
Son yýllarda, ailelerin, televizyonun neden olup olmadýðýný merak ettikleri bir baþka saðlýk sorunu ise çocuklarda otizm sorunudur. Televizyon ile otizm arasýnda bir iliþki olmakla birlikte, bu iliþkinin nedensel bir iliþki olduðuna dair bilimsel bir kanýt yoktur. Televizyon ile otizm arasýndaki iliþkiyi anlamak için öncelikle otizmin tanýmýný ve belirtilerini incelemek gerekir.
Otizmin tanýmý ve belirtileri
Çocuklarda otizm, beyin sistemindeki fizyolojik fonksiyonlarýn, kimyasal dengenin bozulmasýyla, 3 yaþýndan önce ortaya çýkan, yaygýn geliþimsel bir bozukluktur. Otizm genetik nedenlere baðlý olarak da ortaya çýkabilir.
Otizmin belirtilerini dil geliþimi, iletiþim, sosyal beceriler, davranýþ ve aktiviteler olmak üzere 4 ana grupta incelemek mümkündür. Otistik bir çocukta bu belirtilerin hepsi birden olmayabilir. Bu nedenle, anne-babalara, çocuklarýnda aþaðýdaki belirtilerden bir kýsmýný tespit etmeleri halinde, en kýsa zamanda bir uzmana baþvurmalarýný öneriyoruz. Erken taný ve disiplinli bir tedaviyle otistik çocuklarýn normal bir okula devam edebilmeleri mümkün olabilmektedir. Bunun dýþýnda, otizm tanýsý konmasa bile, otizmin belli semptomlarýný gösteren çocuklar vardýr. Bu çocuklarda belli geliþim alanlarýnda problem var demektir. Bu alanlarýn, aileler tarafýndan da uygulanabilen eðitim programlarýyla mutlaka desteklenmesi gerekir. Bu tip sorunu olan çocuklarýn aileleri, belirli aralýklarla geliþim kontrolleri yaptýrarak, sorunlu alanlardaki geriliði ve geliþmeyi izlemeli ve bu alanlarý nasýl destekleyebilecekleri konusunda profesyonel yardým almalýdýrlar.
Dil Geliþimi
>Dil geliþimlerinde gerilik olur, konuþmayý geç öðrenirler
>Konuþulanlarý ve direktifleri anlamalar güç olur
>Ýstekleri için yetiþkinlerin elinden tutmayý, iþaret etmeyi tercih ederler
>Kýsa konuþurlar
Ýletiþim
>Göz kontaðý kurmaktan kaçýnýrlar
>Genellikle duygusal bað kurmalarý güçtür
>Anneye aþýrý baðlýdýrlar veya hiç bað kurmazlar
>Öpülmeyi ve kucaklanmayý sevmezler
>Ýsimleriyle seslenildiðinde tepkisizdirler
Sosyal Beceriler
>Sosyal becerileri zayýftýr, sosyal iliþki kurmakta güçlük çekerler
>Ýnsanlara karþý ilgisizdirler
>Yaþýtlarýyla oynamakta ve oyun kurmakta yetersizdirler
>Taklit becerileri yoktur
>Sosyal ortamlarda rahatsýz olurlar· Büyük maðaza, çarþý vb. kalabalýk ortamlardan uzak kalmak isterler
>Sosyal kurallara uymakta güçlük çekerler
Davranýþ ve Aktiviteler
>Yaþýtlarýnýn oynadýðý oyuncaklar ilgilerini çekmez
>Dönen objelere ilgi duyarlar; araba tekerleði, tencere kapaðý, çamaþýr makinesi,topaç gibi
>Yumuþak ve tüylü objelere elleyemezler veya bunlardan çekinirler; tüylü oyuncaklar, hamur ve parmak boyasý gibi
>Yinelenen davranýþlarý vardýr; kendi etrafýnda dönme, sallanma, zýplama, kuþ gibi kanat çýrpma ve ayný sözleri tekrarlama gibi
>Tehlikelerin farkýna varmakta zorlanýrlar
>Nedensiz aðlar, baðýrýr veya çýðlýk atarlar
>Tuhaf davranýþlar sergileyebilirler; elleriyle göðsüne vurma, parmaðýný veya elini sallama, oynatma, elini ýsýrma veya kendine zarar verme gibi
>El ve parmaklarýný çok iyi kullanamazlar
>Çevrelerindeki deðiþime fazla tepki gösterirler; eve gelen yabancýlar, yeni bir bakýcý, mekân deðiþimleri gibi
Televizyon ve Otizmin Ýliþkisi
Görüldüðü gibi otizmin oldukça geniþ bir semptom yelpazesi vardýr. Televizyon bu geniþ yelpaze içinde bazý semptomlarýn kuvvetlenmesine veya ortaya çýkmasýna neden olabilir. Özellikle yukarýda sayýlan dil, iletiþim ve sosyal beceriler alanlarýndaki semptomlarý nitelik ve nicelik olarak artýrabilir. Örneðin, zaten insanlara karþý ilgisiz olan çocuk, televizyon nedeniyle insanlardan iyice uzaklaþabilir. Aile üyeleri, televizyonla ilgilenen çocuðu, televizyondan koparýp, onunla iliþki kurmakta güçlük çeker. Ýnsanlarla etkileþimleri azaldýðý için göz kontaðý kurma süreleri ve dili kullanma gereksinimleri de azalýr. Bu örneklerden de anlaþýlacaðý gibi, televizyon, var olan semptomlarý zaman içinde giderek artýrma ve güçlendirme etkisine sahiptir. Bu nedenle televizyonun izlenme süresi çocuðun durumuna göre mutlaka uzmanlarla birlikte tayin edilmelidir.
Televizyonun otizme bir baþka olumsuz etkisi de tedavinin etkinliði azaltmasý konusundadýr. Televizyon, yukarýdaki örneklerde belirtilen nedenlerle, eðitim programlarý ile çocuklara kazandýrýlmaya çalýþýlan sosyal ve iletiþim becerilerinde gerilemeye neden olmaktadýr.
Özetle, televizyon, otizme neden olmaz, ancak bazý otizm semptomlarýný kuvvetlendirici ve otizm tedavisinin etkinliðini azaltýcý etkisi nedeniyle, otizm belirtileri gösteren çocuklarda, taný konmayan vakalarda bile, televizyonun dikkatle ve sýnýrlý sürelerle izlenmesine izin verilmelidir. Ayrýca otistik olmayan çocuklarda bile, okul öncesi dönemde, özellikle 3 yaþýndan önce, çok uzun süre televizyon izlemek belli alanlarda geliþim geriliklerine ve baþka sorunlara neden olabilmektedir. Çocuklarýn yaþ grubuna uygun olmayan programlarý izlemeleri de ruh saðlýklarýný ciddi biçimde tehdit edebilmektedir. Bu nedenle hepimizin geçtiðimiz çaðýn harikasý bu cihazýn kullanýmý konusunda çocuklarý saðlýklý ve doðru yöntemlerle yönlendirmemiz gerekir.
|
