Yeteri kadar sevgi alamayan ve gördüðü sevgiden emin olmayan çocuk, dikkatleri kendi üzerine çekmek için yalan söyleyebilir. Bunun için çocuðunuza doðru söyleme alýþkanlýðý kazandýrmaya çalýþmaktan çok, onun neden yalana baþvurduðunu anlamak gerekir.
Sýklýkla yalan söyleyen çocuklarýn ailelerinden gerekli eðitimi almadýklarý, huzurlu ve saðlýklý bir aile ortamýnda yetiþmedikleri bilinmektedir. Mesela evde çocuk telefona baktýðýnda ve arayan kiþi aile bireylerini sorduðunda “evde yok de!” denirse ve iki kere çocuðunuza “evde yok!” dedirtmiþseniz, ondan sonra “oðlum sen niye yalan söylüyorsun?” diye kýzmanýz çok anlamlý deðil. Çocuðuna “sigara içme” deyip, sigara içen babalara ne demeli peki... Burada inandýrýcýlýk kayboluyor. O zaman büyükler olarak kendi davranýþlarýmýzda tutarlý olmamýz gerekir ki karþýmýzdakine bir þey söylediðimizde etkisini göstersin.
Çocuklar neden yalan söyler
1- Güvensizlik duygusu: Sevildiðini ya da kendisine deðer verildiðini hissetmeye çocuk, bazý hikâyeler uydurarak dikkat çekmek veya güven kazanmak ister. Beþ yaþýna kadar çocuklarda benmerkezci (egosantrik) bir kiþilik hâkimdir. Eþyaya ve olaylara kendi gözleriyle bakarlar. Altý yaþýndaki çocuklarda yalan bir davranýþ bozukluðu olarak deðerlendirilebilir. Eðer buna tembellik, týrnak yemek, kekemelik gibi davranýþlar da dâhilse durum biraz ciddi demektir. Çocuklarda görülen bu tür davranýþ bozukluðu fark edilmez veya ciddiye alýnmazsa zamanla içinden çýkýlamayacak daha aðýr bozukluklar ortaya çýkabilir.
2- Sorulardan kurtulmak için: Çocuklar, eðer yanlýþ yaptýklarý davranýþý kanýtlayacak biri olmazsa, cezadan kurtulabileceklerini düþünür. Örneðin elinde sürekli makasla dolaþtýðý halde eðer onu gören olmazsa, suçlayan da olmayacaðýný düþünür.
3- Onunla gurur duyulmasýný ister: Örneðin çocuðunuz, okulda yapýlan yarýþmada, birinci olduðunda çok seviniyor ve bunu bir kutlama haline dönüþtürüyorsanýz, bir daha ki sefere kazanamadýðýnda bile sýrf sizi mutlu etmek adýna yalan söyleyebilir.
4- Ýlgi çekmek için: Çocuklar bazen sadece ilgi çekmek için abartýlmýþ hikâyeler anlatýrlar. Örneðin gitar çalmayý bilmediði halde bütün arkadaþlarýna bildiðini söyleyebilir. Ýlgi çekmekten keyif aldýðý sürece, yalanýna devam etmesi muhtemeldir. Böyle bir durumla karþýlaþtýðýnýzda onunla mutlaka konuþun. Gitar çalabildiði için deðil, insanlara karþý nazik olduðu sürece ilgi ve sevgi göreceðini anlatýn.
5- Heyecan için yalan söyler: Çocuklar kimi zaman, sadece eðlence olsun diye yalan söyler. Okul çaðýndaki çocuklar bazen yalan söylemekten gizli bir heyecan duyar. Bu çocuklarýn amacý kötü biri olmak deðil, sadece daha ne kadar ileri gidebileceklerini öðrenmek istemektir.
6- Cezadan kurtulmak için yalan söyler: Dürüst ve doðru sözlü olduðu için ceza gören bir çocuk, cezadan kaçmak için yalan söyleyebilir. Cezalandýrma dayaktan ibaret deðildir. Dayak en kötü disiplin aracýdýr ve eðitime olumlu bir katkýsý yoktur. Günah keçisi gibi devamlý suçlanan, kendisini savunmasýna izin verilmeyen, baþkalarýyla kýyaslanan çocuklar da bir anlamda cezalandýrýlmýþ demektir.
Çocuðunuz yalan söylediðinde nasýl bir yol izlemelisiniz
— Çocuklar anne-babayý taklit ederek büyürler. Çocuðun yalan söylemesini istemeyen anne-babalar kendileri iyi model olmalý, yalan söylememelidir.
— Koyduðunuz kurallar çocuðun gücünü aþmamalý, baðýmsýzlýk ve kiþilik alanýný daraltmamalýdýr.
— Çocuktan yapamayacaðý þeyler istemeyin, yeteneðinin üzerinde beklentilere girmeyin, önüne aþamayacaðý hedefler koymayýn.
— Ýyi bir dinleyici olun, çocuðun isteklerini, sýkýntýlarýný, kaygýlarýný ve endiþelerini dile getirmesine fýrsat verin.
— Öfkelenmeyin. Onun ilk yalanýný yakaladýðýnýzda çok þaþýrmýþ ve hayal kýrýklýðýna uðramýþ gibi davranýn. Dehþete düþmüþ gibi davranmak yerine, onun neden yalan söylediðini hakkýnda nazikçe bir konuþma yapýn. Bu davranýþýnýz, sizin ondan doðru söylemesini beklediðinizi anlatýr ve bir daha yalan söylememesini saðlayabilir.
— Sorunlu davranýþlarýný 'yalan söyleme' davranýþýndan ayýrýn. Ýlk önce yanlýþ davranýþý ve bunun sonuçlarýný bulun. Örneðin çocuðunuz durup dururken sandalye kýrdýysa ve bu konuda yalan söylüyorsa ilk önce sandalyeyi niçin kýrdýðýný anlamaya çalýþýn. Sonra yalan söyleme davranýþýna dönün. Çocuðunuz okula bir nedenden dolayý gitmek istemiyorsa hatta hasta olduðunu bahane ediyorsa, onunla konuþun. Ona "Ya herkes hasta olmadýðýný ve yalan söylediðini anlarsa? Ya bir gün gerçekten hasta olursan? Öðretmenin sana inanýr mý?" gibi sorular sorun.
— Tekrar sert olmaya baþlamayýn. Büyük ve sýklýkla söylenen yalanlarýn daha ciddi karþýlýklarý olmalýdýr. Ancak çocuðunuz yalan söyledikçe, ona daha sert cezalar vermeyin. Daha sert cezalar verdiðinizde yalan söylemesinin azaldýðýný görebilirsiniz, fakat bu kesinlikle yanlýþ bir yoldur. Daha aðýr ceza vermek yerine, problemin üzerine gidin. Çocuðun neden ödevini yapmadýðýný ve bu konuda neden yalan söylediðini anlamaya çalýþýn. Onunla tartýþýn ve konuyu kendi açýsýndan görebilmesine yardým edin. Ancak, yalan söylemenin yanlýþ olduðu konusunda asla ödün vermeyin.
— Çocuðu yalan kapanýna kýstýrmaya çalýþmayýn: Onun kendinden küçük kardeþine vurduðunu gördüðünüzde "kardeþine vurdun mu?" diye sormayýn. Cevabý muhtemelen yalan olacaktýr.
— Çocuðunuz arkadaþlarý ile dýþarý çýkmak için beyaz yalanlar uydurabilir. Böyle durumlarda ona gerçeði söylediði takdirde izin verebileceðinizi, yalan söylemesine gerek olmadýðýný anlatýn. Aileler kendileri hata yaptýklarýnda da bunlara mazeret bulmamalýdýr. Bunun yerine yalan söylemenin, hatalarla baþ etmek için tek yol olmadýðýný anlatmaya çalýþmalýlar. 7–10 yaþ grubu çocuklara sahip olan aileler, okul çaðý dönemini onlara güven aþýlayabilmek için kullanabilirler.
— En iyi çocuklar bile bazen gerçeði abartabilir. Ancak þunu unutmayýn ki, eðer çocuðunuzun bir sorunu olduðunda, sizinle konuþabileceðini hissederse, yalan söylemeye ihtiyaç duymayacaktýr.
|
