“Pabuçlarým… Pabuçlarýmý bulamýyorum. Yoksa pabuçlarýmý dama mý attýnýz? Hep evimize yeni gelen o çocuk yüzünden.”
Kardeþ kýskançlýðý… Sevginin paylaþýlmasý ve ilginin eskisi kadar yoðun olmayacaðý kaygýsý… Ailelerin çoðu zaman ne yapacaðýný bilemeyip çaresiz kaldýðý bir durum.
Bilinmelidir ki kardeþ kýskançlýðý doðal bir duygudur; bu, iki ve daha fazla çocuðu olan her ailede yaþanmaktadýr.
Çocuklar Kardeþlerini Neden Kýskanýr?
Kýskançlýk, her insanda az ya da çok var olan bir duygudur. Peki, kýskançlýk deyince bize olumsuz çaðrýþým yapan nedir? Kýskançlýðý olumsuz hale getiren, onu nereye yönlendirdiðimiz ile ilgilidir. Eðer insan, kýskançlýðý; baþarýlý bir insana özenme ve bu yolda kendini geliþtirme uðruna kullanýrsa karþýlaþtýðý sorunlarýn üstesinden gelebilmeyi öðrenir, böylece kýskançlýk duygusunu olumlu bir yönde kullanmýþ olur.
Uzmanlara göre kardeþ kýskançlýðýnda önemli olan, çocukta var olan bu duyguyu doðru yönlendirmek ve onunla baþa çýkabilmeyi öðrenmesini saðlayarak, onu hayata hazýrlayabilmektir.
Çocuðun kardeþini kýskandýðýný hissettirmesi ile birlikte, kimi aile durumu normal karþýlar kimisi ise telaþa kapýlabilir. “Çocuðum kardeþini kýskanýyor, kardeþine ya da kendisine zarar verir mi, uyumsuz davranýþlarý daha ne kadar sürecek?” gibi sorunlar aileyi meþgul eder.
Peki, çocuklar kardeþlerini neden kýskanýr?
Anne baba, bebeðin bakýmý için eskiden büyük çocuða ayýrdýðý zamanýn çoðunu artýk yeni gelen bebeðe ayýrmak zorunda kalabiliyor. Büyük çocuk ise anne babanýn, zamanýn çoðunu deðil de sevginin çoðunu yeni gelen bebeðe ayýrdýklarýný düþünebilir. Bu düþünce ise kendisinin ikinci plana atýldýðý hissini verir. Bununla birlikte kýskançlýðý artýran bazý bir takým nedenler de bir araya gelirse durum üstesinden gelinmesi zor bir hâl alabilir.
Kýskançlýðý artýran nedenler nelerdir?
Bazý aileler, erkek çocuk beklentisin den dolayý cinsiyet ayrýmý yapmaktadýrlar, bunu fark eden çocukta kýskançlýk duygusu artabilir.
Büyük çocuðun kardeþi ile kýyaslanmasý, çocuðun kendisini yetersiz hissetmesine neden olacaðýndan kardeþine olan kýskaçlýðý artabilir.
Gözlemler sonucu, yaþ farký azaldýkça kýskançlýðýn da o kadar arttýðý tespit edilmiþtir. Bunun nedeni ise iki çocuðun da ilgi yaþýnda olmasýdýr.
Ayný cinsiyete sahip çocuklar arasýnda da rekabet duygusundan dolayý kýskançlýk artabilir.
Belirtileri Nelerdir?
Ýkinci plana býrakýlmýþ hissi, buna baðlý olarak içe kapanýklýk, iþtahsýzlýk, uyku düzensizliði, huysuzluk, hýrçýnlýk, öfke, saldýrganlýk gibi davranýþlar sýk gözlenen davranýþlardýr. Daha anne hamileyken, bebek için yapýlan hazýrlýklar, annenin yorgunluðu, hastane kontrolleri gibi deðiþiklikler çocuðun dikkatini çeker. Çocuk artýk eskisi kadar sevilmeyeceðini düþünebilir, huzursuz olur. Mutlu çaða geri dönüþ olarak tanýmlanan; parmak emme, alt ýslatma, bebeksi konuþma gibi davranýþlar gösterebilir.
Okula devam eden çocuk; mide bulantýsý, karýn aðrýsý gibi bahaneleri öne sürerek evden ayrýlmak istemeyebilir. Okula karþý gösterdiði bu ilgisizlik akademik baþarýsýný olumsuz yönde etkileyebilir.
Çocuk; huzursuzluk, isteksizlik, öfke gibi stres belirtileri ile beraber çevresine karþý saldýrgan davranýþlar gösterebilir.
Aðýr kýskançlýk durumlarýnda, kardeþine zarar verebilir. Her çocuðun tepkisi farklýdýr. Bazen de annebabanýn sevgisini tamamen kaybetme korkusuyla kýskançlýklarýný belli etmeyebilirler. Severken kardeþinin canýný acýtabilir, kimse görmeden kardeþinin eþyalarýna zarar verebilirler ve çoðunlukla bunu inkâr ederler.
Neler Yapýlabilir?
Öncelikle çocuklarýn kardeþlerini kýskanabilecekleri unutulmamalýdýr. Bunun olumlu yöne evrildiði durumlar da olabilir. Mesela, kardeþini kýskanan çocuk; rekabet etmeyi öðrenirken, anne babanýn sevgisini kazanmak için daha uyumlu olacak, baþkalarýnýn haklarýný fark etme ve buna saygý duyma, paylaþma gibi davranýþlarý kazanacaktýr.
Kardeþ doðmadan önce, çocuk ile anlayabileceði tarzda konuþulabilir. Yeni kardeþ ile hayatlarýnýn biraz deðiþeceði, bebeðin bakýma ihtiyacý olduðu ve bu yüzden kendisiyle eskisi kadar zaman geçiremeyecekleri ama bunun geçici bir durum olduðu anlatýlabilir.
Bebek ile ilgili bazý iþlerde sorumluluk verilebilir. Onun için kýyafet seçme, isim seçme, odasýný düzenleme gibi… Çocuðun, bu sürecin içine dâhil edilmesi, kardeþini kabullenmesini kolaylaþtýracaktýr.
Anne, bebek ile ilgilenirken, baba veya ailenin diðer bireyleri büyük çocukla ilgilenerek onu ihmal etmediklerini gösterebilirler.
Kýyaslama her insaný olumsuz etkiler. Aile, kardeþ kýskançlýðý yaþayan çocuðun, kardeþiyle kýyaslandýðýnda olumsuz etkileneceðini düþünmeli ve kýyaslamadan kaçýnmalýdýr.
Misafirlerin, akrabalarýn, aile büyüklerinin; þaka yollu, kýskançlýðý artýracak sözler söylemeleri çocuðu olumsuz etkileyebilir. Bu konuda gerekirse bireyler uyarýlabilir.
Yeni doðanýn, büyük çocuk tarafýndan nesne gibi algýlanmamasý, canlý bir varlýk olarak kendisine yakýn hissedebilmesi için “Bebek” yerine, ona ismi ile hitap edilmesi faydalý olabilir.
Okul öncesi dönemde olan bir çocuðu, kardeþinin gelmesiyle birlikte, kendi onayý alýnmadan anaokuluna göndermek daha büyük sorunlara yol açabilir. Kendisinin evden uzaklaþtýrýldýðýný düþünebilir ve okula gitmek istemeyebilir. Çocuk istemedikçe anaokuluna gönderilmemelidir.
Çocuk; kardeþine zarar verici giriþimlerde bulunduðunda müdahale edilmeli, kardeþine vereceði zararýn sonuçlarý açýklanmalý, zarar vermesinin yanlýþ olduðu kesin bir dille söylenmelidir.
3 Anne babalar, kardeþ kýskançlýðýnýn olabileceðini kabul etmeli, çocuðuyla saðlýklý bir iletiþim kurmalýdýr. Bu süreçte söylenen her söz, davranýþlarla desteklenmeli ve çocuða model olunmalýdýr. Zamanla kardeþini kabullenen çocuk, onunla vakit geçirirken kýskançlýk duygusuyla baþ etmeyi ve paylaþmayý öðrenecektir.
Pýnar Melike Demiralay
|
