Kur’an þifadýr, ilaçtýr, dermandýr... Ama nasýl? Kime ve hangi dertlere karþý? Baþa aðrýsýna, diþ aðrýsýna yaraya bereye, kýrýða çýkýka mý, cismani hastalýklara mý, yoksa kalbin -Kur’an’ýn dediði gibi- marazlarýna mý? Kur’an ölülere mi þifadýr, yoksa saðlarýn dirilmesi için mi? Kur’an hayatýn inþasý için mi, yoksa týbbýn alanýna giren bedensel hastalýklar için mi þifadýr?
Kur’an’da Þifa Kelimesi
Kur’an’da, þefa fiil kökü, iki âyette fiil halinde, dört âyette de þifa þeklinde olmak üzere altý ayette geçiyor.
Þefa, sözlükte hastalýðý iyileþtirmek, þifa vermek, þifa için afiyet istemek demektir. Ayný kökten gelen eþfa, hasta için þifa istemek, hastaya þifa verecek bir þey vermek, bir þeye yakýn olmak, istiþfa, þifa istemek, bir þeyle tedavi olmak demektir. (1)
Bir þeye yakýn olmak kökünden þefâ, bir þeyin kýyýsý, kenarý manasýna gelir. Bu haliyle Âl-i Ýmran 103. âyette geçmektedir.
Þifa’ (eþfiya), hastalýðýn gitmesi, þifa bulma, ilaç demektir. Müsteþfa, þifa bulunan yer, hastahane, sanatoryum manalarýna gelir. Kur’an balý ‘þifa’ olarak niteliyor. [2]Bir hadiste de balýn þifa verici olduðu geçiyor.(3)
Þifa kelimesi iki âyette fiil formunda geçiyor:
Ýbrahim (a.s.) kulluk gerekçelerini sayarken þöyle dedi: “Beni yaratan ve bana doðru yolu gösteren O'dur. Beni yediren, içiren O'dur. Hastalandýðým zaman bana þifa veren O’dur. Benim canýmý alacak, sonra beni diriltecek O'dur." (4)
Allah’ýn vereceði bir zaferin mü’minlerin göðüslerine þifa vereceði þöyle anlatýlýyor:
“Onlarla savaþýn ki, Allah onlarý sizi elinizle cezalandýrsýn, onlarý rezil etsin, sizi onlara karþý baþarýlý kýlsýn, mü’min bir toplumun göðüslerine (yüreklerine) þifa versin.” (5)
Buradaki ‘þifa versin’ kýsmýný; Elmalýlý “mü’min kavmin yüreklerine su serpsin”, H. Basri Çantay “mü'minler zümresinin göðüslerini ferahlandýrsýn.”, M. Esed, “ve inananlarýn içlerini ferahlatýp”, D. Vakfi meali “ve mümin toplumun kalplerini ferahlatsýn”, M. Ýslamoðlu, “inananlarýn gönlüne ferahlýk verir” þeklinde çevirdiler.
Kur’an Þifa mýdýr?
Kur’an’ýn seksen kadar isim ve sýfatlarýndan biri de ‘eþ-Þifâ’dýr. [6]Üç âyette Kur’an’ýn þifa olduðu ifade ediliyor. Þöyleki:
“Ey insanlýk ailesi! Rabbinizden size bir öðüt ve kalplerde oluþabilecek her tür (manevi hastalýklar) için bir þifa, mü’minler için de bir yol haritasý ve bir rahmet gelmiþtir. De ki: Ancak Allah'ýn ihsaný ve rahmetiyle, evet iþte bunlarla sevinsinler artýk; (ki) bu, onlarýn tüm birikimlerinden daha hayýrlýdýr.” (7)
“Yani Kur’an hakka, hakikate ve ahlâkî güzelliklere ters düþen ne varsa hepsi için bir þifa, bir arýnma vasýtasýdýr.” (8)
“Zýmnen: Ýnsanýn Allah’tan bir tek þey istemesi hakký olsa, insan o hakký hidâyet istemek için kullanmalýdýr. Ayet dört unsur içerir: Ýlk ikisi olan “öðüt ve “þifa” herkesi kapsar. Öðüt düþüncenin, þifa dyugunun inþasý için içindir. Son ikisi olan olan “rehberlik” ve “rahmet”, insanoðlu içinden inananlarý kapsar. Zira vahiy ancak kendisine inanana rehberlik yapar, rehberlik yaptýðýna rahmet olur.” (9)
“Biz, bu Kur'an'ý, ona inanalara için (iç dünyalarýný onaran) bir þifa ve rahmet (eczanesi) olarak indirdik; ama o, zalimlerin yalnýzca yýkýmlarýný artýrýyor.” (10)
Burada dünya türlü türlü kaygý ve hastalýklar, bela ve sýkýntý ile dolu bir hastahaneye, Peygamber (s.a.s.) bir doktora, Kur’an da þifa verici bir ilaca ve gerekli bir gýdaya benzetiliyor. [11] “Kur’an kendisine iman önbilgisiyle yaklaþan mü’minin imaný, küfür önyargýsýyla yaklaþan kâfirin küfrünü ve münafýkýn nifakýný artýrýr.” (12)
“Eðer Biz bu (vahyi) yabancý bir dille okunan bir kitap kýlsaydýk, kesinlikle “Neden onun ayetleri açýk ve anlaþýlýr deðil; ne yani, bir Arab’a dili yabancý bir (hitap) mý?” derlerdi.
De ki: “Bu (vahiy), iman edenler için bir yol gösterici ve bir þifa kaynaðýdýr. Ýman etmeyenlere gelince: Onlarýn kulaklarýnda bir çeþit kurþun vardýr; dahasý o (vahyin ýþýðýndan dolayý) onlara bir tür körlük arýz olmuþtur. Þimdi onlar, çok uzak bir yerden seslenen kiþi (gibi)dirler.” (13)
Þifanýn karþýtý maraz (hastalýk) Kur’an’da genellikle inkâr, þirk, nifak, vehim, þüphe gibi dini, itikadî hastalýklarý ve þehevî zaaf anlamýnda ahlâkî hastalýðý anlatýr.
Ýlk dönem müfessirleri Kur’an’ýn þifa niteliðini daha çok cehalet, inkâr, þirk, nifak,
tereddüt ve fasýklýk gibi hastalýklara yorumladýlar. Daha sonradan Kur’an’ýn cismanî hastalýklara da þifa olabileceði kanaati yaygýnlaþtý. Bu kanaate Peygamberin ve sahabelerin bedeni hastalýklarýn þifasý için Kur’an’la rukye yaptýklarýna dair bazý rivâyetlerin etkili olduðu söylenebilir. Son dönem Kur’an yorumculara göre Kur’an, fert ve toplumun ýslahý için ortaya koyduðu ölçülere engel olan þeylere, bütün zihinsel, psikolojik, ahlâkî ve toplumsal hastalýklara karþý þifadýr. (14)
Kur’an Nasýl Þifa Veren Bir Kitaptýr?
Ýlim adamlarý Kur’an’ýn þifa oluþu ile ilgili iki görüþ ortaya koydular. Birinci görüþe göre Kur’an kalplerden bilgisizliði (cehaleti) ve þüpheleri izale etmek suretiyle bir þifadýr. Ýkinci görüþe göre Kur’an, rukye (okuyarak tedavi), istiaze (Allah’a sýðýnmak) ve buna benzer yollarla görünen hastalýklara þifadýr. (15)
Kur’an, müslümanlar için bir huzur (sükûnet) kaynaðýdýr. Müslümanlarýn kalpleri onunla doyar, gözleri onunla aydýnlanýr, onunla güçlenirler, onunla teselli olurlar. Kur’an, manevi hastalýklar, kalp paslarýnýn, sapýklýk marazlarýnýn, günah takýntýlarýnýn, vesvese sapmalarýnýn, bunalýmlarýn þifasýdýr.
Kim Kur’an’a yaklaþýrsa, kim onun davetine uyarsa, kim onun ölçüleriyle hareket ederse, kim onu hayatýna uygularsa; onun için ilaç olur, ona þifa verir, onun manevi hastalýklarýný tedavi eder. Kim de ondan yüz çevirirse, kim onun ölçülerini reddederse o da sapýtýr, zarara uðrar, aklý ve yüreði manen hasta olur. Kur’an, insanlar için basiret nuru, hidayet ve rahmettir. O insanlarý küfürden, þirkten, nifaktan, cehalet ve kibirden, müstehcenlikten, hayâsýzlýktan ve ahlâksýzlýktan kurtaran ve iyileþtiren þifa kitabýdýr.
O zulüm ve zorbalýktan, fýsku fücurdan, bid’at ve günahlardan, vesvese ve endiþelerden iyileþtiren bir þifadýr. O, her türlü kin, nefret ve hasetten, hata ve günahlardan, cahillik ve barbarlýktan iyileþtiren bir þifadýr. O, insaný bu zamanýn cahiliyye anlayýþýndan iyileþtiren en faydalý ilaçtýr. Gerçek þu ki bu asrýn cahiliyyesi Ebu Cahil ve emsallerin içinde bulunduklarý cahaletten daha inkârcý, daha sapýk, daha arsýz ve daha alaycý bir cahiliyyettir.
Kur’an, insaný her türlü sýkýntý ve fitneden kurtaran ve iyileþtiren bir kitaptýr. O kalpler ve bedenler için, insaný her türlü yanlýþ fikirlerden, çürük ve batýl akýmlardan koruyan bir þifa kaynaðýdýýr. Ancak onun âyetlerine inanan ve onlarla hükmeden kimseler onunla þifa bulabilirler. O halde Kur’an’a inanan, onun akide, ahlak, ibadet hükümleriyle amel edenler, onunla hidayet bulmuþ, onunla þifaya kavuþmuþ olurlar. (16)
Abdullah b. Mes’ud Rasulüllah’ýn þöyle dediðini anlatýyor: “ Muhakkak ki bu Kur’an Allah’ýn bir ziyafetidir. O’nun bu ziyafetini mümkün olduðu kadar kabul ediniz. O, Allah’ýn saðlam ipi, yüce nuru ve faydalý þifasýdýr. O, kendisine tutunan için için bir kalkan, tabi olanlar için kurtuluþttur...” (17)
Kur’an’ýn Hidayeti ile Þifa Olmasý
Gerçekten Kur’an rahmet, hidâyet ve þifadýr. Farklý insan topluluklarýnýn dünya ve ahirette uðrayabilecekleri zararlara karþý koruyan bir þifa. Allah’ýn indirdikleri ile hükmetmek Kur’an’a göre inkârdýr, fasýklýktýr ve zulümdür. Allah’ýn öçüleri hem insanlar haklarý teminat altýna alýnýr, hem insanlar arasýnda barýþ ve huzur ortamý saðlanýr. Bunun dýþýndaki ölçüler hastalýk ve fesat kaynaðýdýr. Bu hastalýklardan iyileþmenin þifasý Kur’an’dýr.
Bu þifa kaynaðý ile Sahabeler þifa bulmuþ ve hidayete ermiþlerdir. Onlarý izleyen ikinci kuþak da (tabiiler de) Allah’ýn kitabý ve Rasûlü’nün sünnetiyle amel ettiler. Hem þifa buldular, hem izzete yükseldiler, ahiretin kurtuluþ ve mutluluðuna eriþtiler. (18)
Kur’an kalpleri diriltmek için indirildi. O gönülleri saçma þeylerden, köksüz
kuþkulardan, hastalýk sebebi manevî kirlerden, insaný þaþýrtan saplantýlardan arýndýrýr. Kalplere iman ile birlikte þifa, afiyet, güven ve huzur verir, doðru yola kýlavuzluk yapar. Sapýklýk, azgýnlýk ve azaptan kurtaran bir rahmettir.
Þeytanî telkinler, yersiz korkular, ne yapacaðýný bilemeyecek þaþkýnlýklar, kontrolüne girilen aþýrý istekler ( heva), aþýrý cimrilik, insaný haste edecek derecede hasetlikler (kýskançlýk) ve benzeri þeyler birer manevi hastalýktýr. Bütün bunlarýn þifasý da Kur’anýn getirdiði ölçülerdir. O, toluluklarý birbrine düþüren fitne ve fesadýn, toplum huzurunu bozan yanlýþ davranýþlarýn, insan haklarýný zedeleyen haksýzlýklarýn, toplum bünyesini tahrip eden sosyal hastalýklarýn da þifasýdýr.
Kur’an’ýn Emirleriyle Þifa Olmasý
Kur’an’ýn mü’minlere yapmalarý için emrettiði her þey onlarýn faydasýnadýr. Bu emirler insaný ve toplumu temizlemek, hayra ulaþtýrmak, insaný olgunlaþtýrmak ve onu her türlü -özellikle manevî- hastalýklardan korumaktýr.
Kur’an, mü’minleri kalp, ruh ve vicdan saðlýðýný korumasýný istediði gibi, beden saðlýðýný da korumasýný istemiþtir. Ýslâmdaki abdest ve gusül mecburiyeti, banyo yapmanýn sünnet oluþu, temizliðin önemini gösterir. Her türlü temizliðe uyanlar da þifa bulurlar.
Kur’an’ýn Yasaklarýyla Þifa Olmasý
Ýslâm’ýn yasak ettiði bütün fiiller insan ve toplum için zararlýdýr. Ýslâm bu zararlý þeylerden ibadet þuuru ile uzak kalýnmasýný istemektedir. Bunlardan uzak kalanlarýn da bunlarýn zararlarýna, kirlerine ve getirebilecekleri hastalýklarýna karþý korunmuþ olurlar. Bunun en açýk örnekleri içki, adam öldürme, ðýybet, zina, yalan söyleme, zulüm ve adaletsizlik, hýrsýzlýk yasaðýdýr.
Kur’an’ýn Müjdeleriyle Þifa Olmasý
Kur’an, iman edip salih amel iþleyenleri hem bu dünya hayatýnýn güzellikleriyle, hem de ahiret hayatýnýn mükâfatlarýyla müjdeliyor. (19) Kur’an’ýn müjdeleriyle mü’min huzur bulur, gönlü rahatlar, nihilizm hastalýðýna düþmez, absürdizmin saçmalýklarýna aldanmaz, modernizmin icat ettiði bunalýmlara düþmez, madde perestliðin ve tek dünyalýk yaþamanýn sonucu streslere bulaþmaz. Buna karþýn iç dünyasýný Kur’an’ýn müjdeleriyle doyurur. Hayatýný o müjdelere uygun hale getirmeye çalýþýr. O müjdeler onun için bir deva, bir gýda, bir derman gibi gelir.
Kur’an’ýn Lâfýzlarýyla Þifa Olmasý
Kur’an pek çok ahlaki, sosyal ve psikolojik hastalýklara þifa olduðu gibi, maddî hekimliðin tedavisinde aciz kaldýðý pek çok bedensel hastalýklara karþý da þifa olduðu ehli tarafýndan bilinir. (20)
Rukye, dua ile tedavi demektir. Muska, týlsým, üfürükçülük, fal bakma ile ilgisi
yoktur. Duanýn pek çok manevî hastalýklarý, hatta maddî hastalýklarý tedavi ettiði bilinmektedir. Peygamber (s.a.s.) çeþitli hastalar için dua etmiþtir. Mesela: “... Allah’ým! Ey insanlarýn Rabbi! Þifa ver! Þifa veren ancak Sen’sin! Sen’den baþka þifâ verecek kimse yoktur! Allah’ým! Þu kuluna þifa ver ki, Senin bir düþmanýna acý versin veya Senin rýzâný kazanmak için namaz kýlmak üzere yürüsün.” (21)
“Sana ýztýrap veren her þeyden, her kýskanç nefisten, her hasetçi gözden Allah’ýn adýyla sana þifa dilerim. Allah sana þifa versin. Allah’ýn adýyla sana þifa dilerim.” (22)
Hz. Ali’den gelen bir rivâyete göre Peygamber hastalara þu duayý okurdu: “Ey insanlarýn Rabbi, acýyý gider, þifa ver, Sen Þafi’sin (þifa verensin). Senin þifandan baþka þifa yoktur. Senden hiç bir hastalýðý dýþarda koymayan þifa istiyoruz.” (23)
Osman Ýbnu Ebi'l-As (r.a.) anlatýyor: “Resûlullah'a müslüman olduðum günden beri bedenimde çekmekte olduðum bir aðrýmý söyledim. Bana: “Elini, vücudunda aðrýyan yerin üzerine koy ve þu duayý oku!” buyurdu. Dua þu idi: Üç kere: “Bismillah’tan sonra yedi kere; Bedenimde çekmekte olduðum þu hastalýðýn þerrinden Allah'ýn izzet ve kudretine sýðýnýyorum” diyecektim. Bunu birçok kereler yaptým. Allah (c.c.) benden hastalýðý giderdi. Bunu ehlime ve baþkalarýna söylemekten hiç geri kalmadým.” (24)
Bunlar ve baþka örnekler hastalara dua emenin meþru olduðunu, hatta zaruri olduðunu gösterir.
Hz. Ali’den gelen bir rivâyete göre Peygamber (s.a.s.): “Ýlaçlarin en hayýrlýsý Kur’an’dýr” buyurdu. (25)
Hz. Aiþe (r.anha) anlatýyor: “Peygamber (s.a.s.) yataðýna girdiði zaman, ellerine üfleyip Muavvizateyn (Felak ve Nâs) ve Ýhlas Surelerini okur ellerini yüzüne ve vücuduna sürer ve bunu üç kere tekrar ederdi. Hastalandýðý zaman ayný þeyi kendisine yapmamý emrederdi.” (26)
Hz. Ebu Sa'id’in anlattýðýna göre bir askeri seferde iken zehirli yýlanýn soktuðu kabile reisini Fatiha okuyarak tedavi etti. Buna karþýlýk da ona otuz koyun hediye edildi. Durumu Medine’ye dönüþte Peygamber’e söyleyince Peygamber (sav) "Fatiha'nýn rukye olduðunu (tedavi maksadýyla okunacaðýný) sana kim söyledi?”dedi. (27)
Sonuç
Kur’an’daki ve hadislerdeki ifadelerden bedeni hastalýklarýn ilacýnýn esasen maddî,
ruhî hastalýklarýnýn ilacýnýn ise manevî olduðu anlaþýlmaktadýr. Bu sebeple týbbi müdahelenin gerektiði yerlerde sadece dua (veya rukye) ile yetinilmesi, Ýslâm’ýn hastalýða ve tedaviye yaklaþýmýna pek uymamaktadýr. (28)
Kur’an’ý tedavi için okumak týbbýn gerekli gördüðü tedavileri terketmek demek
deðildir. Doktora gitmek, muayene olmak, ilaç almak, perhiz uygulamak, hasta olmamak için çaba göstermek fiili duadýr. Sonuçta þifa Allah’tan istenir. Zira O’nun içinde þifa yaratmadýðý ilaç da insana bir fayda saðlamaz.
Kur’an’ýn iniþ sebebi týbbi iþlemlere yardýmcý olmak deðil, insanýn hidâyet bulmasý ve
hayatýný onunla inþa etmesi içindir. Kur’an’ý sadece hasta, cenaze üzerine ve geçmiþlerin ruhuna okunan, ruhu dinlendiren, evlere uður getiren bir kitap olarak algýlamak Vahy’in hedeflerine uymaz.
Kur’an, hayatýný kendisiyle inþa edenlere her açýdan þifadýr.
Dipnot
(1)- Ýbni Manzur, Lisanu’l-Arab, 8/106
(2)-Kur'an, Nahl 16/69
(3)- Buhari, Týb/24 nr. 5716
(4)- Kur'an, Þuara 26/75-81
(5)- Kur'an, Tevbe 9/14
(6)- M. Çelik, Kur’an Kur’an-ý Tanýmlýyor, s: 232
(7)- Kur'an, Yunus 10/57-58
(8)- M. Esed, Meal, 1/406
(9)- M. Ýslamoðlu, Meal s: 384
(10)- Kur'an, Ýsra 17/82
(11)- Elmalýlý, Tefsir 5/317
(12)- M. Ýslamoðlu, Meal, s: 546
(13)- Kur'an, Fussilet 41/44
(14)- A. Yerinde, DÝA 39/130
(15)- Kurtubi, el-Camiu li-Ahkam, s: 1863
[16]- S.Ýbrahim el-Büleyhi, Kur’an Ýsimleri Antolojisi, s: 245-246
(17)- Darimi, Sünen, Fedailu’l-Kur’an/1 nr. 3318
(18)- S.Ýbrahim el-Büleyhi, Kur’an Ýsimleri Antolojisi, s: 246
(19)- Mesela: Nahl 16/97. Nur 24/55. Fussilet 41/32
(20)- Elmalýlý, Tefsir, 5/317
(21)- Ebû Dâvud, Týb/17 nr. 3883, Cenâiz/8 nr. 3107
(22)- Tirmizî, Cenâiz/4 nr. 972
(23)- Tirmizi, Daavat/122 nr. 3560. Buhari, Marda/20 nr. 5675, Týb/40 nr. 5750
(24)- Müslim, Selam/67 nr: 2202. Muvatta, Ayn/9. Ebu Davud, Týbb/19 nr: 3891. Tirmizi, Týbb/29 nr. 2081
(25)- Ýbni Mace, Týb/27 nr. 3501
(26)- Buharî, Fedâilu'l-Kur'ân/14 nr. 5017, Týbb/39 nr.5748, Da'avât/12 nr. 6319. Müslim, Selâm/50 nr. 2192. Tirmizî, Da'avât/21 nr. 3399. Ebu Dâvud, Týbb/19 nr. Ýbni Mace Týb/38 nr. 3529. Muvatta, Ayn/10
(27)- Buhari, Týbb/33 nr. 5736, 39 nr. 5749, Fedailu'l-Kur'an/9 nr. 5007. Müslim, Selam/66 nr. 2201. Ebu Davud, Týbb/19 nr. 3900. Tirmizi, Týbb/20 nr. 2064, 2065
(28)- A. Yerinde, DÝA 39/130 |
