Haya; Özü fýtratta olan, insana imanla birlikte verilen, iman arttýkça kendiside ve etkisi artan, iman azaldýkça, kendisi ve etkiside azalan bir örtüdür. Haya, insaný insan eden, insaný olgun eden bir duygudur. Haya insanýn manevi süsü, Allah (c.c.)’ýn insanda görmek istediði en güzel haldir.
Haya, ayný zamanda Allah (c.c.)’ýn insanda görmek istemediði her türlü kötü huydan da uzak durmak, arýnmaktýr.
Hz. Peygamberin (s.a.v.) hayaya çok ehemmiyet vermiþ ve
“Haya imandandýr” (Buhari) demiþtir.
Birþey imandan ise, onu korumak esasýnda imaný korumaktýr. Ayný zamanda onun yýpranmasý ve erimesi, imanýn yýpranmasý ve erimesi anlamýna gelir. Dolayýsý ile hayanýn çokluðu imanýn güçlülüðünü, hayanýn zayýflýðý ise imanýn zayýflýðýný gösterir. Yine Efendimiz (s.a.v.),“utanmýyorsan dilediðini yapabilirsin”(Buhari) hadisi, hayanýn yani utanma duygusunun bizi birçok yanlýþtan ve batýldan koruyacaðý haber veriyor. Utanma duygusu insaný tutan en erdemli duygudur. Bu duygu erimeye baþlamýþ ise, müminlerde önce yanlýþta normalleþme, sonra yaptýðýnýn doðruluðuna inanma, sonra onu savunma ve daha sonrada onun bir iman haline getirme duygusu yer alýr. Demek ki hayanýn korunmasý sonuç itibariyle imanýn ve onun uzantýsý olan amellerin, ama aslýnda ahiretin korunmasý anlamýna gelir. Ümmet içersinde ilk öne kalkacak duygulardan birisi de hiç þüphesiz haya duygusudur. Bir insanýn iman etmeden önceki hayatýnda, eðer fýtratýda bozulmuþsa utanma duygusunu onda bulmak münkün deðildir. Ancak iman kiþinin içine aktýkça, ona imanla birlikte haya duygusuda verilir ki imanýný korusun, onu güzel bir elbise gibi üstüne örtsün.
HAYA NEDEN ERÝR?
Bir þeyi güçlendiren durumun (halin) zýddý, onun erimesine zayýflamasýna yol açan durumdur. Ýman ile haya arasýnda direk bir baðlantý olduðuna göre, imanýn zayýflamasýna yol açan þeyler, hayanýn erimesinede yol açar. Dolayýsý ile eðer iman erimiþ ise hayada erir, iman güçlenirse hayada güçlenir.
1) Nefsi þýmartarak yaþamak
Nefis, her zaman canýný istediði nefis þeyleri ister. Bu kiþinin hayasýný yaralayan, hatta çok ileri gidildiðinde hayanýn yýrtýlmasýna yol açanda nefsin þýmartýlmasýdýr. Bu durum insanýn nefsine verdiði tavizlerle baþlar, nefsine mutlak anlamda tabi olduðunda son bulur. Güzel bir hayanýn baþlangýcý, gençlik çaðlarýnda baþlar. Yine bozulmanýn temelide, gençlik yaþlarýnda baþlar. Bu bozulmanýn önüne geçebilmek için, haya ve edep örtüsünün kiþinin üzerinden hiç çýkarýlmamasý gerekir. Haya, hem nefsin arzularýna karþý kiþiyi korur, hemde olgun bir þahsiyete sahip olmasý vesile olur. Hemde kiþinin Allah (c.c.) indinde iyilerden (salihlerden) yazýlmasýna yol açar. Nefsini þýmartmadan yaþayýp, haya örtüsünü bürünenlere selam olsun.
2) Komplakslerle yaþamak
Ýnsan aklý sürekli kýyaslama yaparak çalýþýr. Ve insan kendisini çoðu kez, kendi dýþýndaki insanlarla kýyaslayarak ve onlara özenerek özdeþleþtirir. Peygamber efendimiz (s.a.v.) bunu çok iyi bildiðinden, sahih bir hadisinde
“Dünyevi konularda sizden daha aþaðýdakilere bakýn, Uhrevi konularda ise sizden daha yukardakilere bakýn” diyor. Çünkü hayata sürekli bu þekilde bakan insanda zihni yenilmiþlik duygusu kendisinden uzaklaþacak ve olgun þahsiyet oluþmaya baþlayacaktýr.
3) Müminlerle birlikte olamamak
“Mümin müminin aynasýdýr.” Kiþi müminlerle birlikte oldukça kendisine ve davranýþlarýna çeki düzen verir ve ruhunda hayanýn mayalanmasýna yol açar. Ancak bir sebeple müminlerden ayrýlmaya baþlayanlarda, artýk birlikte olduðu insanlarýn davranýþlarý, ahlaký ve hayasý onada sinmeye baþlar. Bu çoðunlukla gençlik yýllarýnda arkadaþ çevresi arasýnda baþlar. Ýnsan kimlerle birlikte olduðuna ve oturup kalktýðýna dikkat etmeli. Çünkü veciz bir sözde söylendiði gibi, üzüm üzüme baka baka kararýr. Aklý, kalbi ve hayatý müminlerle birlikte olanlara selam olsun..
HAYA NASIL GÜÇLENDÝRÝLÝR?
Hayanýn sebebi imandýr. Ýman zayýflarsa hayada zayýflar. Ýman güçlenirse hayada güçlenir. Bu yüzden hayanýn güçlenmesi için, önce imanýn gözden geçirilmesi gerekir. Çünkü güçlü bir imanda zayýf bir haya olmaz. Ýmanýn güçlenmesi ise imaný zayýflatan deliklerin týkanmasý ile baþlar.
1) Arkadaþ seçimine dikkat etmek
Ýnsan çevresiyle büyür. Ve çevresindeki bir çok þeyde insanýn içinde büyür. Ýnsan eðer yanlýþ yerdeyse, yanlýþlar onda toplanmaya baþlar. Eðer doðru yerdeyse doðrular onda toplanmaya baþlar. Olgun bir haya imana ve sonuçta olgun bir þahsiyete ulaþmak için kiþi doðrularla birlikte olmalýdýr.
Hz. Peygamber (s.a.v.) “Kiþi arkadaþýnýn dini üzeredir.” hadisini iyi okumamýz gerekir. Arkadaþ insana bazen iyilikler aþýlar. Ama bazende kötülükler!
Bir mümin hiç bir zaman edilgen olmamalýdýr. Ama her zaman etken olmalýdýr. Çünkü kötülükler bulaþýcý olduðu gibi iyiliklerde bulaþýcýdýr. Bulunduðumuz çevrede söz sahibi daima biz olmalýyýz. Etkilenen deðil etkileyen olmalýyýz!
2) Kur’an’ý düþünerek okumak
Kur’an kalplere þifadýr. Kur’an kiþinin aklýný, kalbini ve ahlakýný düzeltir. Kur’an insanýn önce anlayýþýný düzeltir. Kur’an kiþiyi Allah (c.c.)’a yaklaþtýrýr. Kur’an kiþiyi ahirete hazýrlar ve Kur’an insana olgun bir þahsiyet ve haya duygusu verir. Sürekli ve düzenli olarak Kur’an düþünerek okuyanlarda, iyi bir haya ve güzel bir ahlak oluþur.
Kur’an ahlaký ayný zamanda, Hz.Peygamberinde (s.a.v.) ahlakýdýr. O yüzden her mümin mutlaka Kur’an ahlakýný üzerine almalý, olgun bir þahsiyete ulaþmalýdýr!
3) Eðitim sohbetlerine devam etmek
Hz Peygamber (s.a.v.) sahih bir hadiste
“Ya öðrenen olun, ya öðreten. Üçüncüsü olmalýn yoksa helak olursunuz” diyor.
Bu açýk bir mesaj önemli bir uyarýdýr. Bir müslümanýn olgun bir imana ve onun sonucu olan olgun bir hayaya nasýl sahip olacaðýna iþaret eden onun yerini ve yöntemini gösteren bir hadistir.
Bir mümin özellikle gençlik yaþlarýndan itibaren eðitim sohbetlerine dahil oluyor ve bu konuda ýsrarlý oluyorsa, Allah’ýn izniyle o kiþi Rahman katýnda iyiler ve salihler listesine yazýlýr. O kiþide edepli bir ruh (incelik) oluþmuþtur. Haya bir örtü salih amelse onun göstergesi ve meyvesidir.
Eðitim sohbetleri, insanýn dalgalý sularda gemisinin baþý boþ gitmemesi, içine su almamasý, Rahman’ýn istediði hedefe doðru varmasýný mümkün kýlan bir yol haritasýdýr.
Gençken eðitim sohbetlerine katýlan birçok insanýn, ilerleyen yýllarda hayatýna katýlan yeni þeylerle birlikte gözünü baþka yerlere çevirir. Ýþte kopmanýn baþladýðý, normalleþmenin herkezgibileþmenin oluþtuðu yer tamda burasýdýr. Kiþi artýk dersleri aksatýr olmaya baþlamýþtýr. Kitap okuma oraný iyice aþaðýlara düþmüþtür. Artýk namazlarýndan eski hazzý alamaz olmuþtur. Nafileleri iyice terkeder duruma gelmiþtir. Tüm bunlarýn kiþide kaldýracaðý ilk duygu huþudur, daha sonra ise haya!..
Allah (c.c.)’ýn ve O’nun güzel kullarýnýn yanýnda olup imanýný ve hayasýný muhafaza edenlere selam olsun.
HAYALI ÝNSANLARIN ÖZELLÝKLERÝ
. Ýmanlarý yüksek ve kavi olur.
. Amelleri zarif ve huþulu olur.
. Sözleri tatlý ve derin olur.
. Davranýþlarý yumuþak ve hikmetli olur.
. Üstüne baþýna ve hareketlerine çok dikkat ederler.
. Sürekli düzenli Kur’an okurlar.
. Allah (c.c.)’ý ve dinini herþelden çok severler.
. Hz.Peygamber (sav)’i ve Ehli beytini canýndan çok severler.
. Utanma duygularý çok yüksektir.
. Az ve öz konuþurlar.
. Kahkahayla gülmezemler.
. Nefislerini asla þýmartmazlar.
. Fazla yemez, fazla konuþmaz ve fazla uyumazlar.
. Okumaya ve düþünmeye düþkündürler.
. Sahabi olmaya gayret ederler.
. Ahirete bakarak yaþarlar.
. Ýnsanlara bakarak yaþamazlar.
. Ýnfaka çok düþkündürler.
. Yardýmlaþmayý çok severler.
. Ehliyle iyi geçinirler.
. Ýnsanlarý kýrmazlar.
. Hayvanlara eziyet etmezler.
. Sahip olduðu hiçbirþeye gerçekte kendi malý gibi bakmazlar.
. Ýyiliði ve güzelliði severler.
. Çirkinlikten ve utanmazlýktan uzak dururlar.
. Allah’ý önemseyerek yaþarlar.
Ýmanlý, þahsiyetli ve hayalý olarak yaþayanlarýn yolu açýk olsun.
Allah (c.c.)’ý unutmadan yaþayanlara selam olsun.
[email protected]
