Cehennemin bu þikayeti etrafýnda tartýþmalar yapýlmaktadýr. Acaba cehennemin Rabbine þikayette bulunmasý hal lisaný ile midir? Yoksa söz lisaný ile midir? Her iki görüþü de savunanlar vardýr: Ýbnü Abdil Berr Her iki görüþün de tutarlý taraflarý vardýr. Ancak “söz lisaný” ile þikayette bulunmasý daha aðýr basmaktadýr” demiþtir. Iyaz ayný görüþü savunurken “Bu daha açýktýr” demiþtir. Kurtubi ise: “Cehennemin söz ile þikayette bulunmasýna mani hiç bir engel yoktur. Eðer Es-Sâdýk “Câiz” bir haber vermiþ ise onu tevil etmeye ihtiyaç yoktur. Bu nedenle o haberi hakikati üzerine almak daha evladýr” demiþtir. Ýmam Nevevî de ayný görüþü benimserken “Bu haberi hakikati üzerine yorumlamak daha doðrudur” der.
Bununla birlikte Beydâvî, mecâzý yorumlamayý tercih ederek “þikayette bulunmasý” galeyanýndan mecâz, “bir kýsmýnýn bir kýsmýný yemesi” parçalarýnýn çokluðundan mecâz, “nefesi” bâriz olan þeylerin ondan çýkmasýndan mecâzdýr” demiþtir.
Ancak ez-Zeyn b. El-Münîr “Tercih edilen görüþ; bu hadisi hakikati üzerine almaktýr. Çünkü Allah’ýn kudreti bunu mümkin yapar (Bir baþka ifadeyle, bu haberi hakikat üzerine almak muhal (imkansýz) deðildir. O halde caiz (yani mümkin)dir. Buna göre kudretullah mümkin olan her þeye taalluk eder. Allah dilerse cehenneme böyle bir konuþma yeteneði verebilir. Bu muhal (imkansýz) deðildir. O halde muhal olmayan bir þeyi yeryüzünün en doðru sözlü insaný (en güzel selamlar onun üzerine olsun) haber veriyorsa, o haberi tevil etmeden hakikati üzerine anlamak en isabetli görüþtür).
Zaten; þikayette bulunmak, þikayet konusunu belirtmek, izin almak, nefes vermek ve bu nefesi ikiyle sýnýrlandýrmak ibarelerinin hepsi mecâz anlamlarýndan çok uzaktýr. Mecâzi anlamayý da zorlaþtýrmaktadýr.
O halde “Cehennemin, Rabbine þikayette bulunmasý söz iledir” demek daha isabetlidir. Kundaktaki Ýsayý konuþturan Allah, denizi kocaman dalgalarla yaran Allah, Ýbrahimi ateþe yaktýrmayan Allah, üç yüz dokuz sene uyutup sonra dirilten Allah, yeri ve göðü yaratan Allah, elbetteki cehenneme böyle bir konuþma yeteneði vermeye kâdirdir. Bu, Allah için hiç de zor deðildir. Bu anlamda bir çok Kuran ayeti vardýr: “Cehenneme “Doldun mu?” dediðimiz gün, o “fazla yok mu?” der” Kâf: 30.
Kuran bize yeter deyip hadisleri reddedenler “cehennemde þiddetli soðuðun ne iþi var” diyerek bu hadisi reddetmiþlerdir. Neyi reddettiklerini, ne yaptýklarýný bilmeden... Onlar cehennemin kat kat olduðunu ve bu katlardan birisinde þiddetli soðuðun olduðunu Kurandan okumadýlar mý?
Yukarýdaki hadisi þerifimiz, ayný zamanda “cehennemin kýyamet günü yaratýlacaðýný” ve “þu anda yoktur” diyen mutezileye ve ayný görüþü takibeden herkese bir reddiyedir.
H. Fehmi Çiçek / Melbourne
