Kur’an ve Hikmet Peygamberi

Yüce Allah, bu kurumun son halkası olarak Hz. Muhammed (s.a.s)’i göndermiş, kıyamete kadar yaşanacak insanlık ve nasıl gerçekleşeceğini Allah, müminler üzerinden şöyle ortaya koymaktadır: "Andolsun, Allah, müminlere kendi içlerinden; onlara ayetlerini okuyan, onları arıtıp tertemiz yapan, onlara kitap ve hikmeti öğreten bir peygamber göndermekle, büyük bir lütufta bulunmuştur" (Nisa,164).

Ayetin temel mesajı, Hz. Muhammed’i peygamber olarak göndermekle, Allah’ın müminlere genelde bütün insanlara büyük bir nimet bahşetmiş olduğudur. Aynı husus Bakara sûresinin 129, ikinci ayetinde vurgulanmaktadır. içeriğini. Peygamber ne şekilde dile getirmektedir. Peygamber’in, "(Allah’ın) ayetleri-ni okuyan" ni-telemesi ile ön plâna çıkarılması, peygamberlik görevi temel iki cephesinden biri olan ve Maide sûresinin 67. ayetinde açıkça ifade edilen tebliğ gö- revine işarettir.

Bilindiği üzere Hz.Peygamber,gelen ayetleri öncelikle okuyarak, ilâhî mesajı in sanlara ulaştırıyordu. Bu mesajları kabul edip,inançlarına ve pratik hayatlarına, mesajların içeriğine göre şekil ve yön verenler, mümin ve müslüman olarak her türlü yanlış inanç ve davranıştan uzaklaşıyor, "arınıp   tertemiz" oluyorlardı.

Peygamberlik görevinin ikinci cephesi de insanlara ulaştırılan  ilâhî mesajların sözlü ve pratik olarak açıklanmasıdır (teybin görevi). Kur'an bir çok  ayette  bu görevin önemini  vurgulamaktadır (Nahl, 44).  Ayet- te geçen  "Kitap ve hikmeti öğreten bir peygamber" ifadesi, işte bu göreve işaret etmektedir. "Kitap" Kur'an-ı Kerimdir. Vahy  süreci  devam  ettiği  için henüz bir kitap haline getirilmemiş olan Kur’an’dan "kitap" diye söz edilmesi, bunun gelecekte gerçekleşecek olması itibarı iledir. Kur’an bir çok ayette bu yönteme baş vurmaktadır.

Hz. Peygamber’in  Kitab’ı/Kur’an’ı öğreten bir peygamber diye nitelendirilmesi, O’nun teybin (Kur’an’ı açıklama) görevine işarettir. Nitekim bu görev, "İnsanlara, kendilerine indirileni açıklaman ve onların da (üzerinde) düşünmeleri için sana bu Kur’an’ı  indirdik" (Nahl,44) ayetinde, açıkça ifade edilmektedir.

Resûlüllah’ın Kur’an’ı açıklaması, onun ayetlerinin mana ve maksatlarını açıklaması şeklinde oluyordu.Bunun temel yolu da, O’nun Kur’an merkezli bir hayat ya şaması,yani  Kur’an’ı pratik hayatına  uy gulaması idi. Hz. Aişe’nin, "Allah  Resûlü’nün ahlâkı Kur’an’dan ibaret idi" (Müslim, Salât, 139)  şeklindeki tespiti, bu gerçeğin ifadesidir.Bununla birlikte,yinede Kur’an muhataplarının, sahabilerin anlayamadıkları hususlar  oluyor, bunları Hz. Peygamber’e sorarak öğreniyorlardı.Ba zen de herhangi bir soru yöneltilmediği halde, yanlış anlaşılan bir hususu düzeltmek, ya da harici bir gerekçe olmadan sırf bilgilendirmek maksadıyla da ayetleri açıkladığı oluyordu.

Hz. Peygamberin Kur’an’dan başka, bir de "hikmet"i öğretmesi söz konusudur.Acaba O’nun öğrettiği bu "hikmet" ile ne kastedilmektedir? "Hikmet" kelimesi Araplarca,"Nefsi   kötülüklere karşı uyaran, iyiliği öğütleyen, mutluluk ve mutsuzluk yolunda  kazanıl mış tecrübeleri aktaran,ahlâkî düsturları içeren genel geçer sözler" anlamında kullanılıyordu. Kur’an’daki anlamı ile ilgili olarak, "Dini bilmek ve din konusunda derin bilgi ve anlayış ve ona tabi olmak" (Malik  b. Enes), "Allah’ın, ancak Peygamberin açıklaması ile bilinebilen hükümlerini ve bunların delalet ettiği benzeri şeyleri bilmek"(Taberi, I, 607) gibi çeşitli açıklamalar yapılmıştır.

İmam fiafii ise "hikmet"in, Hz. Peygamber’in sünneti olduğunu ifade ederek, bunu Sünnet’in dinde hüccet (bağlayıcı delil) olduğuna delil olarak kullanmaktadır (er-Risale, s.78 ).

Durum ne olursa olsun, yüce Allah Hz. Peygamber’e, "Kur’an ve hikmeti öğreten bir peygamber" olarak özel bir konum ve değer atfetmekte, müminlere böyle  bir peygamberin ümmeti olmanın şuuruna varmaları yönünde pek çok ayetteki açık emirlerin yanında, yine pek çok ayette işaret ve teşvikte bulunmaktadır. Kur’an ve onun açıklayıcısı olarak Sünnet, müslümanın hayatına yön veren birer pusuladır.

Pusulaya sahip olmak yetmez, onu kullanmasını bilmek ve kullanmak gerekir.