Saðlýklý bir iliþki içine giren taraflarýn ilk uymasý gereken kural, karþýlýklý birbirlerini deðerli görmek ve kabullenmek, bununla birlikte iletiþim ve etkileþim kanallarýný sonuna kadar açýk bulundurmaktýr.
Bir: Uzun vâdeli ve kalýcý mutluluklarý, kýsa vâdeli ve geçici mutluluklara fedâ etmeyin.
Ýki: Âileyi oluþturan bireyler olarak, kendi tavýr, davranýþ ve düþüncelerinizden kendinizi sorumlu tutun.
Üç: Âile içerisinde doðru bildiklerinizi doðru bir üslûpla ve doðru zamaný kollayarak söyleyin.
Dört: Âiledeki mânevî atmosferi zenginleþtirmeyi bencilce istek ve arzulardan önde tutun. Bunun verdiði iç huzuru ve dinginliði çok geçmeden tüm âile fertlerinin fark ettiðini hayretle göreceksiniz.
Eþler arasý iliþki, aþaðýdaki 10 madde ile deðerlendirilir ve eksiklik varsa giderilir:
1. Ýnsan-insan iliþkisi,
2. Din kardeþliði iliþkisi,
3. Sevgili iliþkisi,
4. Bedenî-cinsî iliþki,
5. Akrabâ iliþkisi,
6. Dost iliþkisi,
7. Arkadaþ iliþkisi,
8. Sýrdaþ iliþkisi,
9. Yoldaþ iliþkisi,
10. Kader birliði iliþkisi.
Ýnsan-Ýnsan Ýliþkisi: Bu iliþki türü, her insan için olduðu gibi eþler arasýnda da en temel iliþki türüdür. Evli çiftler her þeyden önce insandýrlar. Þu temel espri hiç unutulmamalýdýr. Evlilik kurumu, insaný insanlýða yabancýlaþtýran bir kurum deðildir. Yabancýlara karþý gösterilen asgarî insanî tavýr ve davranýþý en baþta eþler birbirine karþý göstermekle yükümlüdür.
Din Kardeþliði Ýliþkisi: Evlilik din kardeþliðini iptal eden bir kurum deðildir. Nikâh akdinin meþrû kýldýðý alanlar dýþýnda müslümanýn müslümana yapmasý yasak olan þeyler iki din kardeþi olan eþler için de geçerlidir. Zulme engel olmak, iyiliði emretmek, alay etmemek, küçük görmemek, sevgi ve þefkat göstermek, iyilikle muâmele etmek gibi.
Sevgili Ýliþkisi: Sevgi evlilik binâsýnýn çimentosudur. Bu iliþkinin kurulamadýðý evlilikler zorakî birlikteliklerdir. Âile kuran eþler, âdetâ bir müddet sonra birbirlerinin yüreðine yük olmaya "birbirimize mecbûruz" tavrý takýnmaya baþlarlar. Âile kurumuna savaþ açan zevkperestlerin eline koz veren bu tür evlilikler, ahlâksýzlýðýn avukatlarýna "evlilik aþký öldürüyor" yalanýný söyletmektedir.
Bedenî-Cinsî Ýliþki: Baþka hiçbir iliþkiyi karý-koca iliþkisi kadar zenginleþtiremeyecek olan iliþki türüdür. Bir evlilikteki saðlýklý cinsel hayat, eþler arasý mutluluðun ödülüdür. Saðlýklý cinselliðin yaþanmadýðý âilelerde çatýþma ve huzursuzluklar kaçýnýlmazdýr. Bu maddenin ihmalinden dolayý ortaya çýkan huzursuzluklar hep baþka gerçekler altýnda servise sunulur ve gerçek ya gizlenir ya da çoðu zaman farkedilmez. Yanlýþ bir din ve çarpýk bir ahlâk anlayýþý verilerek râhip ve râhibeleþtirilen kimi erkek ve kadýnlar, evlendikten sonra en doðal ve meþrû bir münâsebet türü olan bu iliþkiyi, kendi doðallýðý içinde gerçekleþtirmekte hayli zorlandýklarý görülmüþtür.
Akrabâ Ýliþkisi: Bu, kan ve nesep yakýnlýðý iliþkisidir. Evliliðin ortak meyvesi olan çocuklar bu iliþki türünün imzasýdýr. Eþler birbirleri için çocuklarýnýn ana-babasýdýr. Toprak tohumla birleþip sarmaþ-dolaþ olarak çocuk biciminde meyveye durmuþtur. Ýki ayrý varlýk, âdetâ çocukta tevhid olmuþtur.
Dost Ýliþkisi: Evliliði kanatlandýran ve zenginleþtiren bir iliþki türüdür. Herkes karý-koca olur, fakat her karý-koca birbirinin dostu olamaz. Bunu becerebilen eþler, evliliði taçlandýrmanýn yolunu bulmuþlar demektir. Eþler arasýnda bu tarz iliþkinin kurulmasý, evliliðin standartlarýnýn üzerinde oluþunun bir iþâretidir. Hz. Hatice ile Hz. Peygamber (s.a.s.) arasýndaki iliþkide iþte bu zenginliði görüyoruz.
Arkadaþ Ýliþkisi: Eþler birbirleri için arkadaþlýk açýsýndan üç halde deðerlendirilebilir:
1. Birbirleri için ya "hastalýk" gibidirler; ki bu durumda birbirleriyle arkadaþlýklarý zorakîdir. "Baþa geldi bir kere" mantýðýyla sürüklenen evlilikler buna örnektir.
2. Ya "ilâç" gibidirler; bu arkadaþlýk türünde eþler birbirine lâzým oldukça sýðýnýr, arkadaþlýk yaparlar.
3. Ya da "gýda" gibi arkadaþlýk iliþkisi; bu iliþki türü arkadaþlýk iliþkilerinin en geliþmiþidir ve birbirlerini sürekli desteklerler. Gýda gibi arkadaþlýk kuran eþler birbirlerinin yüreðine yük olmaz, yakýt olurlar.
Sýrdaþ Ýliþkisi: Bu iliþki insaný yalnýzlýktan kurtarýp ona sýrrýný paylaþacak birini bulmuþ olmanýn iç huzurunu kazandýrýr. Her karý-koca birbirinin sýrdaþý olmamakla, sýrlarýný açacak âile dýþý bireyler aramaktadýr. Bu da kimi zaman âile sýrlarýnýn aðýzlarda sakýz olmasýna ve âilenin daðýlmasýna neden olmaktadýr. Sýrlarýný birbiriyle paylaþamayan eþler daha baþka neleri paylaþabilirler ki?
Yoldaþ Ýliþkisi: Bu, dâvâ arkadaþlýðý iliþkisidir, ki ayný amaç uðruna mücâdele vermek, ayný gâyeye koþmak demektir. Bu, eþler arasýnda duygu, düþünce ve eylem birliðinin gerçekleþtiðinin göstergesidir. Bu sâyede âile gâyesiz deðil; gâyeli bir âile olur ve o âilede yetiþen çocuklar da, ideal sahibi çocuklar olurlar.
Kader Birliði Ýliþkisi: Ayný âkýbeti istemeleri, ayný istikbale yelken açmalarý anlamýna gelir. Kader birliði iliþkisi, dünya hayatýyla sýnýrlý olmayýp daha ötesine uzanan bir birlikteliði hedefler.
Saðlýklý Ýletiþim
Bilinçli ve saðlýklý iletiþim anlamlý hayata, anlamlý hayat da sâkin ve doyuma ulaþmýþ ruh halinin geliþmesine yol açar. Bunun için de özgür ortam þarttýr. Özgür ortam içerisinde yapýlan iletiþim toplumsal sorunlarýn çözümüne olduðu kadar, kiþiler arasý, özellikle âile içi sorunlarýn çözümüne de katkýda bulunur.
Âilede saðlýklý iletiþimin temel þartý üçtür:
1. Muhâtaba Saygý: Bu, insan-insan iliþkisinin olmazsa olmaz þartýdýr. Saygý duymadýðýnýz, varlýðýný kabullenmediðiniz, önem ve deðer vermediðiniz hiç kimseye saðlýklý ve baþarýlý bir iliþki kuramazsýnýz. Nedense eþler, kimi kritik zamanlarda, birbirlerine insanlýkta eþ ve dinde kardeþ olduklarýný unuturlar ve dýþarýdan, tanýmadýklarý birine karþý gösterdikleri asgarî saygýyý birbirlerine karþý göstermekte cimri davranýrlar.
2. Doðal Davranýþ: Bu, yapmacýk ve sentetik davranýþlardan uzak durmaktan, muhâtabýnýza samimi ve dürüst davranmaktan geçer. Samimiyetsiz ve yapmacýk davrananlarýn iliþkisi, gerçek bir iliþki deðil, sentetik bir iliþki olacaktýr. Sentetik iliþkilerse saðlýksýz ve her iki tarafý da aldatan çürük iliþkilerdir. Böylesine çürük insanî bir iliþki üzerine, deðil bir âile, sýradan bir dostluk bile binâ edilemez.
3. Empati: Empatinin anlamý, kendimizi karþýmýzdakinin yerine koymaktýr. Olaylara ve eþyaya bir de onun durduðu yerden bakmayý denemek, muhâtabýmýzý anlamanýn en kestirme ve kesin yoludur. Mümkündür ki onun penceresinden farklý göründüðü için öyle davranmakta ya da öyle algýlamaktadýr. Eþler birbirlerini suçlayýp, yargýlayýp, mahkûm edip, infâz etmeden önce mutlaka anlaþmazlýk konusu olan þeye bir de karþý pencereden bakmayý denemeli ve kendisini muhâtabýnýn yerine koyabilmelidir.
Âilede saðlýklý bir iletiþim için kesinlikle þu dört soruya doðru cevap vermeniz gerekir:
1. Ne söyleyeceksiniz?
2. Ne zaman söyleyeceksiniz?
3. Nerede söyleyeceksiniz?
4. Nasýl söyleyeceksiniz?
Bir doðrunun sadece doðru olmasý yetmez, o doðrunun doðru bir zamanda, doðru bir yerde, doðru bir kiþiye ve doðru bir üslûpla söylenmesi gerekir. Eðer bunlardan biri yanlýþ olursa, söylediðiniz doðrunun doðru olmasý etkili olmasýna yetmediði gibi, sizin muhâtabýnýzla iliþki kurmanýza da yetmeyecektir.
Âile Hayatýyla Ýlgili Haramlar
Eþler Arasýnda Ýliþkide Haramlar:
a- Hayýz ve lohusalýk hallerinde birleþme: Bazý dinler, eþler arasý cinsî münâsebet konusunda ifrâta düþmüþ, hayýz halinde bile yaklaþmayý mubah kýlmýþ, bazýlarý ise bu durumda yatak ve odalarý ayýrmaya kadar gitmiþlerdir. Ýslâm, hayýz ve lohusalýk hallerinde yalnýzca birleþmeyi haram kýlmýþ, bunun dýþýnda bir yasak koymamýþtýr (2/Bakara, 222). Bu durumlarda birleþmenin týbbî ve psikolojik sakýncalarý bilim adamlarýnca ta tesbit edilmiþtir.
b- Kadýnlara anüslerinden yaklaþma: Dinî irþâdýn önem verdiði husus, insanlara birleþmenin þekil ve tekniði üzerine bilgi vermek deðil; fýtrat ve hedefe aykýrý davranýþlarý düzeltmektir. Bu cümleden olarak, þekil ile ilgili bir soru üzerine þu âyet nâzil olmuþtur: "Kadýnlarýnýz sizin tarlanýzdýr, tarlanýza istediðiniz gibi gelin." (2/Bakara, 223). Bundan bir âyet önce "Allah'ýn size buyurduðu yoldan yaklaþýn" buyurulmuþ, Peygamberimiz de "kadýnlara anüslerinden (arkalarýndan) yaklaþmayýn" (Tirmizî, Tahâret 102, Radâ 12; Ahmed bin Hanbel, I/86; 6/305) demiþtir. Bu nasslara göre þekil/teknik konusunda bir sýnýrlama yoktur; ancak birleþme yolu tektir, bu da üremeyi mümkün kýlacak yoldur.
c- Yatak odasýnda geçenleri baþkalarýna anlatma: Karý-koca arasýndaki cinsî iliþkinin aralarýnda bir sýr olarak kalmasý ve yatak odasýnda geçenlerin dýþarýda anlatýlmamasý istenmiþ, bu sýrrý ifþâ edenlere "insanlarýn kötüsü" ve "þeytan" denilmiþtir (Buhârî, Nikâh 69; Müslim, Talâk 26).
d- Çocuk düþürmek ve kürtaj (çocuk aldýrma): Evliliðin gâyelerinden birisi ve belki en baþta geleni, neslin devamý, müslümanlarýn çoðalmasýdýr. Bu yüzden gebeliði önlemenin tamamen serbest/mubah olmadýðý vurgulanmýþtýr. Bununla birlikte, meþrû bir sebebe baðlý olarak, çocuk istemeyen çiftin, karþýlýklý rýzâ ile doðum olmasýn diye tedbir almasý câizdir. Alýnan tedbirlerin en eskisi ve Hz. Peygamber zamanýnda tatbik edileni azildir. Azil, birleþmenin sonuna doðru erkeðin çekilmesi ve erlik suyunu dýþarý akýtmasýdýr. Sahâbeden Câbir'in ifâdesiyle Kur'ân-ý Kerim nâzil olurken sahâbe azli tatbik ederlerdi; bunu yasaklayan bir âyet nâzil olmadý (Buhârî, Nikâh 96; Müslim, Talâk 26, 27). Rasûlullah'a azlin hükmü sorulduðu zaman bunu men etmedi; ancak, Allah'ýn dilediði zaman çocuðu yaratacaðýný, buna engel olunacaðýnýn düþünülmemesini ifâde buyurdu (Buhârî, Büyû' 109; Ýbn Mâce, Nikâh 30).
Çocuðu aldýrmak veya ilkel usullerle düþürmek azle benzemez. Azilde henüz vücuda gelmemiþ bir varlýðýn oluþmasýný engelleme söz konusudur. Burada ise, hem bir insan çekirdeðinin imhâsý, hem de ana hayatýnýn tehlikeye düþürülmesi bahis konusudur. Düþürme ile aldýrma (kürtaj) arasýndaki fark, ananýn saðlýðý yönünden önemlidir. Her ikisi de câiz olmamakla beraber düþürmede ananýn hayatý tehlikeye girdiði için sakýncasý daha da büyük olmaktadýr. Uzman ve müslüman bir doktorun, anayý kurtarmak için ceninin alýnmasýna karar vermesi halinde zarûret prensibi iþler ve bu takdirde çocuðu almak câiz olur.
e- Çocuðun haklarýna riâyetsizlik: Çocuðun nafakasý, bakýmý, terbiyesi, tahsili, maddî yönleriyle babaya, mânevî yönleriyle ana ve babaya âit bir borçtur. Ana ve babanýn çocuklarý arasýnda fark gözetmemesi, meþrû bir sebebe dayanmadan, birisine diðerinden fazla ayrýcalýk göstermemesi gereklidir. Ana veya babanýn saðlýðýnda, hibe yoluyla çocuklarýna farklý þeyler vermesi konusunda, Rasûl-i ekrem: "Çocuklarýnýza eþit davranýn, çocuklarýnýza eþit davranýn..." (Ebû Dâvud, Büyû' 83; Buhârî, Hibe 12-13;Müslim, Hibât 13)
f- Ebeveynin haklarýna riâyetsizlik: Çocuklarýnana ve babalarýna sevgi ve saygý duymalarý, sözlerini dinlemeleri ve muhtaç olduklarý zaman onlara bakmalarý evlâtlýk borçlarýdýr. “Biz insana, anne ve babasýna karþý iyi davranmasýný tavsiye etmiþizdir; zira annesi onu, karnýnda güçlüklere göðüs gererek taþýmýþ, onu acý çekerek doðurmuþtur. Taþýnmasý ve sütten kesilmesi otuz ay sürer.” (46/Ahkaf, 15) “Rabbin yalnýz kendisine tapmanýzý ve ana babaya iyilik etmeyi emretmiþtir. Eðer ikisinden biri veya her ikisi, senin yanýnda iken ihtiyarlayacak olursa, onlara karþý ‘öf!’ bile deme, onlarý azarlama. Ýkisine de hep tatlý söz söyle.” (17/Ýsrâ, 23)
Ýslâm’da kulun emrine itaat, bu emrin meþrû olmasýna baðlýdýr. Meselâ ana-baba evlâdýný, Allah’a þirk koþmaya zorlasalar onlara itaat edilmez, fakat bu durumda bile onlara kötü söylemek câiz deðildir (31/Lokman, 14-15). Rasûlullah (s.a.s.) buyuruyor: “Size büyük günahlarýn en büyük üçünü haber vereyim mi?” ‘Evet yâ Rasûlallah!’ “Allah’a þirk koþmak, ana babaya baþ kaldýrmak ve (yaslandýðý yerden oturumuna gelerek) dikkat edin; yalan söz, yalan þâhidlik!” (Buhârî, Edeb 6, Þehâdât 10; Müslim, Ýman 143, 144)
