Peygamberimiz (s.a.v) buyuruyor ki: Umre ardýndan yapýlan ikinci bir umre, önceki umreden bu yana iþlenen hata ve günahlara kefarettir. 1 Umre nedir? Umre; Kurban bayramýnýn ilk dört günü dýþýnda yýlýn bütün günlerinde yapýlabilen, mikatta niyet edip telbiye getirip ihrama girmekle baþlayan, tavaf ve sa’yden ibaret olan, sa’y sonrasý traþ olmakla sona eren bir ibadettir.
Umre; Mekke-i Mükerreme’ye ve Kâbe-i Muazzama’ya duyulan sevgi, saygý, ta’zim ve hürmet gereði yapýlan bir ibadettir. Umre; nafile ibadetler arasýnda Ramazan ayýnýn son on gününde yapýlan itikâf gibi; kulun Allah’a yönelmesine, manevî derecelerinin artmasýna vesile olan, gönüllerin ibadet zevkini doya doya yaþadýðý, dillerin Allah’ý zikirle ýslandýðý, gözlerin yaþla dolduðu farklý bir ibadettir. Umre mübarek bir yolculuktur. Umre seyahat yönü olan bir ibadettir ama sýradan turistik bir gezi deðildir, tarihî ve turistik bir yerlere yapýlan gezilerden farklý olmalýdýr. Umre ibadetinde kulluk görevleri, Ýslam kardeþliði esaslarý ve özellikle cemaatle namaz asla ihmal edilmemelidir. Bunun için umre öncesinde ve umre esnasýnda umre ibadeti, Mekke ve Medine hakkýnda bilgilendirme ve þuurlandýrma toplantýlarýna þiddetle ihtiyaç vardýr. Umre esnasýnda müslüman kul, Beytullah’ýn huzurunda Rabbine içten ve gönülden yalvarýr, yakarýr, dualar ve niyazlarda bulunur. Her zamankinden daha çok tevbe ve istiðfarda bulunur. Günahlarýný, hatalarýný, eksikliklerini düþünür. Kulluk görev ve sorumluluklarýný gözden geçirir. Peygamberimiz’in hayatýnýn elli üç yýlýný geçirdiði Mekke-i Mükerreme’de Peygamber-i Zîþaný ve O’nun þanlý ashabýný, Ýslam Tarihini hatýrlar.
Umre ibadeti, ecri ve sevabý bol bir ibadettir. Peygamberimiz’in; “Umre ardýndan yapýlan ikinci bir umre, önceki umreden bu yana iþlenen hata ve günahlara kefarettir”, hadis-i þerifine göre; umre sahibini günahlardan arýndýran, hatalarýna keffaret olan, amel defterini manevî kirlerden temizleyen bir ibadettir. Hele Ramazanda yapýlan umrenin fazileti ve deðeri çok büyüktür. Ramazan orucu ve umre gibi iki ayrý kulluk görevinin ayný anda yerine getirilmesi ecre ecir katmaktadýr. Bir hadis-i þerife göre; “Ramazan’da yapýlan umre hacca eþittir”.2 Bir baþka rivayete göre Peygamberimiz þöyle buyuruyor: “Ramazan’da yapýlan, umre benimle beraber yapýlan bir hacca eþittir”. 3 Müslümanýn müslüman kardeþinden dua istemesi her zaman güzeldir ama özellikle hacca ve umreye giden kardeþlerimizden dua istememiz ve mübarek makamlarda din kardeþlerimiz için dua etmemiz sünnettir, bir kardeþlik görevidir. Allah Rasûlü (s.av), umre yolculuðuna çýkmak için kendisinden izin isteyen Hz. Ömer’e: “Dualarýnda bizi de unutma sevgili kardeþim!..” demiþti.
Umre ibadeti planlý, programlý ve disiplinli bir ibadettir. Umre, Kur’an ve Sünnette yer alan aþk, muhabbet, coþku ve maneviyat dolu bir ibadettir. Umre ibadeti; Hac ibadeti gibi planlý, programlý, disiplinli, hükümleri ve ayrýntýlarý Ýslam fýkhýnýn menasik bölümlerinde net, açýk ve tafsilatlý bir þekilde belirtilmiþ bir ibadettir. “Haccý ve umreyi Allah için tam olarak yerine getirin”,5 âyeti bu ibadetin Allah rýzasý için, þartlarýna ve usûlüne uygun olarak, hatasýz, tam ve kâmil bir þekilde yerine getirilmesini emretmektedir. Her ibadette olduðu gibi umre ibadetinde de ihlas ve takva esaslarýna riayet edilmesi emredilmektedir. Umrenin sünnetlerine, âdabýna, usûlüne ve fýkhî hükümlere göre tam anlamýyla hatasýz olarak yerine getirilmesi için bu konudaki eserlere ve rehberlere baþvurulmalýdýr. Umre ibadeti kolay öðrenilen, yerine getirilmesi pek zor olmayan bir ibadettir. Buna raðmen özellikle ilk defa umre yapanlarýn bu konudaki terim, usul, âdab ve prensipleri ilk anda derhal kavrayamamalarý gayet tabiîdir.
Ýlk umre için nerede ihrama girilmelidir? Ýlk umreye mîkat sýnýrýnda ya da mîkat hizasýnda niyet edilir. Mikattan önce ihrama girilmesi caiz olsa da mîkat sýnýrýnda ya da mîkat hizasýnda ihrama girilmesi tercih edilmelidir. Hac mîkat yerleri ile umre mîkat yerleri aynýdýr. - Uçakla umreye giden umre yolcularý program gereði önce Medine’ye gidiyorlarsa ve Medine’de uçaktan inip orada kalacaklarsa; ihrama girmeleri gerekmemektedir. - Medine’den Mekke’ye araba ile gidenler Medine çýkýþýnda Mekke yolunda Medine’ye 5 km mesafede Zülhuleyfe’deki mîkat mescidinde ihrama girer, telbiye getirir, niyet ederler. - Ancak umre yolcularý uçakla Cidde’ye oradan doðrudan Mekke’ye gidiyorlarsa uçakta Medine hizasýna gelindiðinde ya da uçaða binmeden önce havaalanýnda ihrama girip umreye niyet etmeleri gerekmektedir.
Ýhram Elbisesi Ýhram.. Dünyevî elbiselerden sýyrýlýp kefen misali havluya benzer iki parça bembeyaz elbiseye bürünerek bir mevtâ teslimiyeti içinde olma hali.. Dünyadan sýyrýlýp ölümü, ahireti, ölümden sonrasýný düþünme ruhaniyeti.. Ama hanýmlar farklý.. Onlar sadece niyet edip (Lebbeyk) duasýný okuyacaklar. Hanýmlar haya ve iffet sembolü tesettür kýyafetini ihrama niyet ettikten sonra bile aynen koruyacaklardýr. Ýhrama niyet eden hanýmlarýn sadece yüzleri açýk olacak, telbiye ederken bile sesleri haya ve iffete uygun.. sadece kendilerinin duyacaklarý kadar, sessizce yakarýþ içerisinde olacaklardýr. Ýhram.. Þehveti, cinsel duygularý, süsü, ziyneti, kokulanmayý, kýlýk kýyafetteki cazibeliði, sun’îliði, kýrýcý ifadeleri, kötü sözleri, lüzumsuz tartýþmalarý tamamen terk etme halidir... Ýhramlýsýnýz.. Canlýlarý incitmeyeceksiniz.. Kimseyi rahatsýz etmeyeceksiniz. Daima sabýrlý olacaksýnýz. Tam anlamýyla Cenab-ý Hakka yöneleceksiniz. Gönlü ürpertili, boynu bükük, kalbi daima Rabbisiyle irtibat halinde, lokmasý helâl, aðzý dualý, âdeta melekleþmiþ bir insan olacaksýnýz. Ýstenen bu!..
Ýhram esnasýnda sýk sýk tekrarlanan ortak slogan: Lebbeyk Ýhrama girdiðimiz andan itibaren dilimizde tek slogan Lebbeyk duasýdýr. “Buyur, emret Allahým!.. Emrine hazýrým. Emrini tuttum geldim Allahým!.. Emrine hazýrým. Senden baþka hiçbir þeyi sana ortak koþmuyorum. Þükür yalnýz sana mahsustur. Nimetin gerçek sahibi, mülkün gerçek sahibi sensin. Senden baþak hiçbir þeyi sana ortak koþmuyorum., manasýndaki “Lebbeyk Allahümme Lebbeyk!.. Lebbeyke lâ þerike leke Lebbeyk. Ýnne’l-hamde ve’n-ni’mete leke ve’l-mülk. Lâ þerîke lek.” duasý ihram müddetince tekrarlanacak. Her münasebette, defalarca, yüksek sesle... Ta Kâbe’ye varýncaya kadar.. Sýk sýk bu dua (telbiye) tekrarlanacak... Meleklerin bile ihrama bürünerek bilfiil katýldýklarý bu nidalara, bu niyazlara, bu yakarýþlara Cenab-ý Hak icabet etmekte, kullarýnýn bu samimî ifade ve ihlaslý tavýrlarýndan razý ve hoþnut olmaktadýr. Beytullah’ý içinde barýndýran Mekke’ye girince deðiþik bir iklim hissediyorsunuz... Kâbe’yi görünce sanki bir hayal âlemine dalýyorsunuz.. Kâbe’de ilk tavafla birlikte yepyeni bir manevî iklime giriyorsunuz. Beytullah’a her an inen melekleri düþünüyorsunuz. Sadece kendimiz için deðil; ailemiz, yakýnlarýmýz, komþularýmýz, ülkemiz ve bütün Ýslam alemi için, bütün mü’min kardeþlerimiz için gönülden tevbeler, istiðfarlar, dualar ve niyazlarda bulunuyorsunuz.
Dünyanýn kalbi Mekke’desiniz!.. Mekke’ye ihramlý olarak “Lebbeyk. Allahümme Lebbeyk..” yakarýþlarýyla giriyorsunuz. Farklý bir elbiseye bürünmüþ halde oraya mahsus Lebbeyk duasýyla, farklý bir iklime girdiðinizi, artýk farklý bir insan olmanýz gerektiðini hissediyorsunuz. Burasý Mekke.. Dua yeri.. Muhasebe mekâný.. Maneviyat diyarý!.. Burasý Mekke.. Ýbadetin, kulluðun, tevhidin merkezi.. Ýslâm nurunun doðduðu yer.. Burada dýþ görünüþe deðil, manevî huzura bakýn... Akýn akýn Kâbe’ye inen melekleri düþünün... Akýn akýn Kâbe’ye koþan insanlarla birlikte Hakk’a yönelin. Mekke’desiniz… Vahyin beþiði Mekke’de.. Sevgili Peygamberimiz’in ayak izlerinin bulunduðu yerde yaþýyorsunuz. O en mübarek varlýðýn dünyaya geldiði, O en müstesna þahsiyetin elli üç yýlýný geçirdiði, O en son Peygamberin Ýslâm’a davet ettiði, O en muazzez insanýn gözyaþý döktüðü, O en seçkin kulun çile çektiði topraklardasýnýz. Buram buram maneviyat kokan topraklardasýnýz. Burasý bambaþka bir belde... Þu daðlar Rasûlullah’ý gören daðlar.. Þu ev Allah Rasûlü’nün dünyaya geldiði ev, diyorsunuz.. Hz. Ebubekir’ler.. Ömer’ler.. Osman’lar.. Ali’ler.. hep burada dünyaya geldiler. Cennetle müjdelenen on sahabî burada yaþadý… Erkam’ýn sohbet evi þurada Safa tepesinde idi. Sümeyye þurada þehid oldu. Yasir, Ammar, Habbab hep burada çile çektiler. Bu düþüncelerle yaþarýz Mekke’de.. Siyer-i Nebî tekrarlanýr zihinlerimizde..
Ýlk görev: Kâbe-i Muazzama’yý Tavaf Mekke’ye gelen umre yolcusu, þahsî eþyalarýný güvenilir bir yere býraktýktan sonra Mescid-i haramýn sakin olduðu ilk fýrsatta Kâbe-i Muazzama’nýn huzuruna gelir. Kâbe’yi ilk gördüðümüz anda yapacaðýmýz dua, en makbul dualardan biridir. Hacer-i Esved köþesinde “Allahumme, innî urîdü tavafe beytikel-haram tavafel-umreti lillahi teâlâ. Allahumme fe-yessirhu lî ve-tekabbelhu minî. (Allahým!.. Beytullah’ý Allah Rýzasý için Umre tavafý yapmaya niyet ettim. Allahým kabul eyle.. Kolay eyle!..) denilerek niyet edilir. Hacer-i Esvedden baþlayýp Hacer-i Esved’de sona ermek üzere Kâbe solumuza alýnarak yedi defa tavaf yapýlýr. Tavaf esnasýnda Arapça dua okunduðu gibi Türkçe dua da okunabilir. Tavafta gerek duyulursa konuþmak caizdir. Tavaf esnasýnda Rükn-i Yemanî ile Hacer-i Esved köþesi arasýnda (Rabbena Âtinâ) duasý okunur. Dualarla yedi þavt (yedi tur) tavaf yaptýktan sonra dua edilir, iki rekat tavaf namazý kýlýnýr. Bu namaz Makam-ý Ýbrahim arkasýnda kýlýnabildiði gibi Harem-i Þerif’te baþka bir yerde de kýlýnabilir. Tavaf namazýnýn ilk rekatýnda Fatihadan sonra Kâfirun Suresinin, ikinci rekatýnda Ýhlas suresinin okunmasý müstehaptýr. Tavaf namazýndan sonra zemzem içilerek dua edilir.
Ýkinci Görev: Safa ve Merve Arasýnda Sa’y Safa tepesine çýkýldýðýnda sa’ye niyet edilir: Allahumme, Ýnnî urîdü en es’â mâ beynes-Safâ vel-Merve, sa’yel-umreti lillahi teâlâ. Allahumme fe-yessirhu lî ve-tekabbelhu minnî. (Allahým!.. Safa ve Merve arasýnda Allah Rýzasý için Umre Sa’yi yapmaya niyet ettim. Allahým kabul eyle.. Kolay eyle!..) diye niyet edilir. Kâbe’ye doðru eller kaldýrýlarak tekbir getirilir. Safa tepesinden baþlayarak Merve tepesine doðru yürüyerek dua edilir. Yeþil direkler arasýnda hervele (koþarcasýna yürüme) yapýlýr. Hanýmlar haya ve iffet gereði hervele yerine sadece normal yürüyüþle yürürler. Safa’dan Merve’ye geliþ birinci sa’y, Merve’den Safa’ya geliþ ikinci sa’y olarak kabul edilerek yedi defa sa’y yapýlýr. Yedinci sa’y Merve’de dua ile sona erer. Sa’y sona erince iki rekat þükür namazý kýlýnmasý müstehaptýr.. Say’ görevini bitiren erkekler, saçlarýnýn en az dörtte birini traþ ederek ihramdan çýkarlar. Saçlarýnýn tamamýný traþ etmeleri daha faziletlidir. Hanýmlar ise saçlarýnýn ucundan pek az alarak ihramdan çýkarlar. Bundan sonra normal elbiseler giyilir. Umre vazifesi yerine getirildikten sonra Mekke’de vakitler genellikle nafile tavafla ve Kur’an okunarak deðerlendirilir. Mekke ve Medine’de hatim yapýlýr, ya da baþlanan hatim tamamlanýr. Nebevî müjdeye göre; Cemaatle Harem-i þerifte kýlýnan farz namazlarýn her rekatine karþýlýk “baþka yerlerde kýlýnan yüz bin rekat namaz” sevabý elde edilir.
Mekke’de birden fazla umre yapýlabilir. Mekke’de ilk tavaf mutlaka ihramlý yapýlmalý, veya bir baþka ifadeyle Mekke’ye umre niyetiyle gelen herkes –dört hak mezhebe göre- Mekke-i Mükerreme’ye ve Kâbe-i Muazzama’ya sevgi, saygý, ta’zim ve hürmetten dolayý mutlaka mikat sýnýrýndan geçerken ihrama girmeli, umreye niyet etmelidir. Mikatý ihramsýz geçenler, ilk tavafý ihramsýz yaptýklarý takdirde Mekke’ye ve Kâbe’ye karþý saygýda kusurlu bulunduklarý için Harem bölgesinde ceza kurbaný kesme zorundadýrlar. Mekke’de yapýlan ilk umreden sonra “ikinci, üçüncü, dördüncü defa umre” yapmak isteyenler diðer Mekke’liler gibi her defasýnda Harem bölgesi dýþýna çýkýp oradan umreye niyet ederler. Bu konuda ilk örnek Hz. Âiþe validemizdir. Hz. Aiþe validemiz (radýyallahu anha), hac mevsiminde kadýnlýk hali sebebiyle umre yapamamýþtý. Umre yapmak istediðinde Peygamberimiz (s.a.v) ona kardeþi Abdurrahman’la beraber Harem bölgesi dýþýndaki Ten’îm denilen yerden niyet etmesini emretmiþti. Medine yolu üzerindeki Ten’îm Mescidi, Cidde yolu üzerindeki Hudeybiye Mescidi, Taif yolu üzerindeki Cirrâne Mescidi ya da Arafattaki Nemire Mescidi; Harem bölgesi dýþýnda olup ilk umreden sonra yapýlacak umreye bu mescidlerden birinde niyet edilmelidir. Hac mevsimi dýþýnda birden fazla umre yapma konusunda hiçbir mezhebe göre hiçbir sakýnca yoktur. Bu konuda verilen olumsuz fetvalar isabetli ve doðru deðildir. Ancak hac mevsiminde (1 Þevval-13 Zilhicce arasý) özel fýkhî hükümler ve uygulamalar bulunmaktadýr. Mekke’ye gelen umre yolcusu, bu nadir altýn fýrsatý güzel bir þekilde deðerlendirebilmek için -saðlýðý müsaitse- her gün olmasa da en azýndan “günaþýrý bir umre” yapmalýdýr. Bu umre için serin ve sakin zaman, gece sükûneti veya sabah saatleri tercih edilmelidir. Bununla birlikte “Onlar Beyt-i Atîk’i çok çok tavaf etsinler”, 6 ayetinin iþaretiyle; sýk sýk yorucu nafile umreler yapmaktansa sýk sýk tavaf yapýlmasý daha çok tavsiye edilmektedir. Konu daha çok zaman, imkân ve saðlýkla ilgilidir. Programsýz yapýlan umre sebebiyle Kâbe’deki farz namazlarý cemaatle eda etmekten mahrum kalma gibi bir hataya düþülmemelidir.
Mekke’deki ziyaret yerleri Umre vesilesiyle Mekke’ye gelen müslüman, gayet tabiî olarak Mekke’deki mübarek makamlarý, Hac ibadetindeki görev yerlerini ziyaret eder. Hac hakkýnda bilgi alýr. Umre yolculuðunda program gereði Mekke’de ziyaret yerleri topluca ziyaret edilir. Sevr Daðý, Arafat, Müzdelife, Mescid-i Hayf, Mina, Þeytan Taþlama Mahalleri, Akabe Mescidi, Nur Daðý, Hz. Hadice validemizin kabri, Cin Mescidi, Peygamberimiz’in Doðduðu Ev gibi ziyaret yerleri hakkýnda görevli rehberlerden, hoca efendilerden yerinde bilgi alýr. Umreci; Mekke günlerini yaþlý gözlerle yapacaðý ibadet ve tâatle, Kur’an ve zikirle, dua ve istiðfarla doldurur. Kendisi, ailesi, yakýnlarý için dua ettiði gibi; çilekeþ, cefakâr, mazlum müslüman kardeþleri için dua eder. Ýslâmî görevleri ve sorumluluklarý konusunda kendini test eder, nefis muhasebesinde bulunur. Umre yolcusu; tekrar tekrar Kâbe’yi ziyaret etme arzusu ve duasýyla, gönlünü Mekke’de býrakarak Mekke’den ayrýlýr. Umre için Veda tavafý vacip deðildir. Nafile umre yapýlmasý aleyhine verilen fetvalarýn, Kur’an ve Sünnetten geçerli hiçbir delili yoktur. Bu çeþit fetvalar isabetli ve doðru deðildir. Hadisimizdeki (umratün ilâ umratin..) “Umre, ardýndan yapýlan ikinci bir umre)7 ifadesi ard arda umre yapýlmasýný tavsiye etmektedir. Ancak sýk sýk umreye giden kimselerin Ýslam kardeþliði ve yardýmlaþma konusundaki sorumluluklarýnýn; maddî imkânlarýnýn geniþliði ve bolluðu sebebiyle baþkalarýndan daha büyük olduðu bilinmelidir. Umre yolcusunun; bu mübarek yolculuða çýkmadan önce ve umre dönüþünde yakýnlarýyla, arkadaþlarýyla, komþularýyla ve din kardeþleriyle helâlleþmesi, bol bol sadaka vermesi, hayýr ve hasenat yapmasý umre ibadetinin kabulüne vesile olacaktýr. Umre yolcusu, umre dönüþünde eski hatalarýný tekrar etmemeli, Mekke’de tevbe ettiði günahlarýna dönmemeli, yeni yepyeni manevî bir hayat yaþama kararlýlýðý göstermelidir. Umre yolcularýna “Makbul Umre” niyaz ediyor, dualarýný bekliyoruz..
