"Kim ilim öðrenme arzusuyla bir yola girerse, Allah bu sebeple ona Cennet’e giden yolu kolaylaþtýrýr".
Dünyayý misafirhane, kendisini de bu dünya misafirhanesinde biraz dinlenip yoluna devam edecek bir yolcu gibi telakki etme anlayýþýný taþýyan imanlý kul, fani dünya hayatý boyunca gerçek hayat olan ahiret yolculuðuna hazýrlanýr. Ebedî hayata hazýrlanma bu hayata anlam kazandýrýr. Dakikalar, saniyeler bile deðerlenir.
Dünya gemisi ebediyete doðru yoluna devam ederken, gemideki yolcular da gemi içinde kýsa süreli yolculuk yaparlar. Hayat gemisinin yolculuðu içinde kýsa süreli yolculuklara þahid oluruz. Bizim gibi dünya gemisi de fanidir. Bir gün o da sahile demir atacaktýr.
Yolculuk.. Eski ifade ile Seferîlik… Her zaman ve her zeminde geçerliliðini koruyan Ýslam, yolculuða büyük önem ve yer vermiþ, yolculukta ibadet konusunda bazý kolaylýklar gösterilmiþ, hayatýn ayrýlmaz parçasý olan yolculukla ilgili hükümler ve tavsiyeler, Hadis ve Fýkýh kitaplarýnda ayrýntýlý bir þekilde yer almýþtýr. Yolcunun manevî sigortasý niteliðindeki "Yolculuk Duasý"nýn her yolculuða çýkýþta okunmasý tavsiye edilmiþtir.
Ýslâmî anlayýþýmýzda yolcunun duasý makbul sayýlmýþ, yolcuyu aðýrlamak, yolda kalmýþa yardým etmek tavsiye edilmiþ, misafirperverlik ve ikramseverlikten övgüyle söz edilmiþ, yolcu zekât almaya bile layýk görülmüþtür.
Kuran-ý Kerim, tarih içindeki ibret yolculuðunu tavsiye etmiþ, yolculuðun ilmî açýdan deðerlendirilmesini, bu vesile ile tarihî olaylarýn ibret ve tefekkürle incelenmesini öðütlemiþtir. "Yeryüzünde yürüyün.. Gerçekleri yalanlayanlarýn acý sonuçlarýna bakýn( ibret alýn)", buyurmuþtur.
Yolculuktaki yorgunluk ve sýkýntýlarýn unutulmasýný ya da meþakkatlerin tatlý hatýralara dönüþmesini saðlayan, yolculuða ayrý bir anlam veren þey, yolculuðun amacýdýr. Yolculuðun amacý ne kadar deðerli ve anlamlý ise yolculuk o kadar deðerli ve anlamlýdýr.
Hayat þartlarýnýn gereði olarak maddî, ticarî, iktisadî, siyasî, týbbî, sportif, diplomatik, turistik ve benzeri amaçlarla yapýlan yolculuklar yanýnda; sadece ulvî ve manevî amaçlarla yapýlan yolculuklar da vardýr. Cihad yolculuðu, hac ve umre yolculuðu, davet ve irþad yolculuðu, hicret yolculuðu ve ilim yolculuðu gibi…
Ýlim Yolculuðu
Bu yolculuklar içerisinde "ilim yolculuðu"nun apayrý bir önemi vardýr. Ýlim yolculuðu, ilim adamýnýn ya da ilim talibinin ilim tahsili uðruna katlandýðý verimli, feyizli ve bereketli yolculuktur. Ýlmî seyahat, yeni eserlerle tanýþma, yeni ilim adamlarýyla görüþme ya da farklý bir metodla ders alma amacýyla ülke içinde veya dýþýnda ilmî arayýþ çabasýdýr.
Daima "Ya Rabbi!.. Ýlmimi artýr", þeklinde dua eden ve ilme doymayan ilim talibi, hayatýnýn sonuna kadar kendini "talebe" olarak görecek, eline geçirdiði her yeni eser, tanýþtýðý her ilim adamý onun ilmî zenginliðinin artmasýna vesile olacaktýr. Ýlim yolundaki her gün yeni bir cahilliðini öðrenecek, daha bir aydýnlanacak, ilmî derinlik ve geniþ ufuk kazanacaktýr.
Tarih boyunca ilim adamlarý, kitaplar arasýndaki bitmez tükenmez zihnî yolculuklarý yanýnda; bizzat ülke ülke dolaþarak araþtýrma ve inceleme ruhu taþýyan, sahalarýnda ihtisas sahibi olan mümtaz ilim adamlarýyla görüþmüþ, tanýþmýþ ve kendilerinden doðrudan bilgi edinme yoluna baþvurmuþlardýr.
Ülkelerarasý ilmî araþtýrma ve incelemeler medeniyetin temel dinamiklerindendir. Ýlim dünyasý, ilim adamlarýnýn bu hasbî yolculuklarýna çok þey borçludur. Her ilim dalý, mensuplarýnýn bu yolculuklar esnasýnda yaþadýklarý tatlý hatýralarý canlý tutmaya çalýþýr. Dolayýsýyla; her ilim dalýnda ilmî seyahatler söz konusudur. Þu anda bunlarýn detayýna inmemiz mümkün deðildir. Ýlmî seyahatler konusunda sadece "Hadis Alimleri"nin müstesna yerine iþaret etmekle yetineceðiz.
Hadis Alimlerinin Ýlim Yolculuðu
Peygamberimiz (s.a.v)’in mübarek hadis-i þeriflerini öðrenme ve yayma yolunda yapýlan ilim yolculuklarý sahabe-i kiram döneminde baþlamýþtý. Kendilerini iman, davet ve irþad erbabý olarak görevli kabul eden Sahabe-i Kiram, bir taraftan Allah Rasûlü’nden elde ettikleri manevî prensipleri yaymaya gayret ederken, diðer taraftan duymadýklarý hadis-i þerifleri öðrenmek için ilmî seyahatler yapmýþlardýr.
Söz konusu Rasûlullah (s.a.v) ve O’nun mübarek sözleri olunca bu uðurda büyük sýkýntýlara göðüs gerilmiþ, yüzlerce kilometre tutan mesafeler basite alýnmýþ, Ýslam topraklarý karýþ karýþ gezilerek hadis-i þerifler son derece titizlikle tesbit edilip hem yazýya hem hafýzalara kaydedilmiþtir.
Ticarî, siyasî, iktisadî ve benzeri hiçbir maddî gaye taþýmaksýzýn; sadece deðerli sahabî Ebu’d-Derda hz.lerinden hadis öðrenmek için Medine’den kalkýp Þam’a gelen bir zatýn ilim yolculuðu, muteber hadis kitaplarýnda þöyle nakledilmektedir:
Kesir b. Kays anlatýyor: Þam Mescidi’nde Ebu’d-Derda (r.a) ile birlikte oturuyordum. Bir adam geldi.
-Ey Ebud-Derdâ!.. Allah’ýn Rasûlü’nden naklettiðini duyduðum bir hadis-i þerif için Medine’den, Rasûlullah’ýn þehrinden buraya geldim, dedi. Ebu’d-Derda:
-Baþka bir iþ için gelmedin mi? dedi. Adam:
-Hayýr, dedi. Ebu’d-Derda:
-Ticaret için de gelmedin, dedi. Adam:
-Hayýr, dedi. Ebu’d-Derda:
-Bu hadisten baþka bir geliþ amacýn da yok. Öyle mi? dedi. Adam:
-Hayýr, dedi. Bunu üzerine Ebu’d-Derda (r.a) þöyle dedi.: Ben Rasulullah’ýn þöyle buyurduðunu iþittim: "Kim ilim öðrenme arzusuyla bir yola girerse, Allah onu Cennet yoluna eriþtirir…"
En çok hadis rivayet eden genç sahabîlerden biri olan Cabir b. Abdillah (r.a) sadece bir hadis-i þerifi öðrenmek için bir aylýk mesafeye yolculuk yapmýþtý.
Bir hadis-i þerifi uygulamak için, Ýstanbul’un fethi ile ilgili hadis-i þerifteki müjdeye eriþebilmek için yaþlý haliyle Ýslâm ordusuna katýlýp Ýstanbul önlerine gelen ve þehid olan, ülkemizin iftihar kaynaðý deðerli sahabî Ebû Eyyûb el-Ensarî (r.a), yine "sadece bir hadis-i þerif için" Medine’den Mýsýr’a ilim yolculuðuna çýkmýþtý.
Ebû Eyyûb el-Ensarî (r.a), Peygamberimiz’den bizzat duyduðu bir "Kim dünyada bir mü’minin kusurunu örterse, Allah da kýyamet günü onun kusurlarýný örter", hadis-i þerifi hakkýndaki bilgisini te’kid etmek istiyordu. Bu hadisi rivayet eden diðer sahabî Ukbe b. Amir (r.a) Mýsýr’da yaþýyordu. Onu görmeli ve bu hadis-i þerif hakkýnda onunla görüþmeliydi. Sadece bu amaçla yolculuða çýktý. Ukbe b. Amir (r.a) ile görüþtü ve Medine’ye döndü.
Zirr b. Hubeyþ anlatýyor: Sahabe-i Kiramdan Safvan b. Assal el-Muradî (r.a)’ye gittim. Bana:
-Buraya geliþinin sebebi nedir? diye sordu. Ben de:
-Ýlim arzusu, dedim. Safvan þöyle dedi.:
-Ben Allah Rasûlü’nün þöyle buyurduðunu iþittim: "Kim ilim arzusuyla evinden çýkarsa; onun bu tavrýndan razý olduklarý için melekler ona kanatlarýný yayarlar."
Sahabe döneminden sonra da ilim için yolculuk, hadis alimlerinin vazgeçilmez özelliklerinden biri olmuþ, ilimde ilerlemek ve derinleþmek için gurbette ilim tahsili zorunluluk haline gelmiþti. O günün aðýr þartlarýna, yolculukta yaþanan büyük sýkýntýlara raðmen Muhaddisler ülke ülke þehir þehir ýssýz çöller, sarp daðlar aþarak ilim daðarcýðýný doldurmaya gayret etmiþlerdir. Elimizdeki paha biçilmez hadis külliyatý, bunun en sadýk þahitleridir.
Hadis alimlerinin yolculuðu sadece kendileri için deðil, ayný zamanda ümmet için bereket, ümmetin Allah’ýn rýzasýný kazanmasý ve felâketlerden korunmasý için bir vesile idi. Zira bu ilmi elde edenler, elde ettikleri ilmî birikimi hem yaþayacak, hem de yayacaklardý. Allah dostlarýndan Ýbrahim b. Edhem (rh.a) þöyle diyordu: "Hadis alimlerinin yolculuðu sebebiyle Allah, bu ümmetten belâyý kaldýrýr".
Ýlim yolculuðunda elde edilecek bilginin azlýðýna çokluðuna bakýlmamalýdýr. Önemli olan, bu bilginin bizim için yararlý olmasýdýr. Ýmam A’zamýn hocalarýndan Ýmam Þa’bî (rh.a) þöyle diyordu: "Bir adam, gelecek hayatýnda kendisi için faydalý olacak "bir kelime" için bile, Þam’dan Yemen’in en ücra köþesine yolculuk yapsa, benim görüþüme göre onun yolculuðu boþa gitmemiþ olur".
Kaynaklarda yýlmadan usanmadan uzun ilim yolculuðuna çýkma konusunda Hz. Davud (a.s)’a ilahî bir emir verildiði nakledilmektedir. Muaviye b. Yahya’nýn rivayetine göre; Allah Tealâ Davud aleyhisselama þöyle vahyetti: "Demirden bir baston ve demirden bir ayakkabý edin. (Ýlim yolculuðuna çýk.) Bu demir baston kýrýlýncaya ve demir ayakkabý delininceye kadar ilim tahsiline devam et."
Günümüzde
Tarihte olduðu gibi günümüzde de ilim yolculuklarýna þiddetle ihtiyaç vardýr. Özellikle Ýslâmî ilimlerde derinleþmek isteyenler doðuda veya batýda bu ilimleri kaynaðýndan tahsil etme fedakârlýðýný göstermelidirler. Dün Ýslâm Aleminin en müstesna ilim yuvasý olan Fatih Medreseleri yeniden eski haþmetiyle ihya edilinceye dek Ýslâmi Ýlimleri tahsil için Ýslam Dünyasýnda ilim yolculuðuna çýkmak zorundayýz. Zira"Hikmet mü’minin kaybolmuþ malýdýr. Nerede bulursa almalýdýr."
Temennimiz: Sadece "Dinî Ýlimler"de deðil, bütün ilim dallarýnda dünyayý hayran býrakacak ilmî üstünlüðe eriþip dünyanýn akýn akýn bize koþmasýdýr. Bunun gerçekleþmesi için gerekli alt yapý hazýrlanmalý, ideolojik saplantýlar býrakýlmalý; hizmet ve fedakârlýk ruhu geliþtirilmeli, ciddî, sistemli, mutedil bir ilim ortamý saðlanmalýdýr. Daha doðrusu önce kendimize ve deðerlerimize güvenebilmeliyiz.
Aslýnda sadece ilmî seyahatler deðil, her çeþit yolculuk bize çok þeyler kazandýrmaktadýr. Hangi amaçla yapýlýrsa yapýlsýn her yolculuk bilgi hazinemizin, kültürümüzün geliþmesine katkýda bulunmaktadýr.
Hatta yaz tatilini bile böyle bir fýrsat telakki edip yurt içinde ve yurt dýþýnda yapacaðýmýz yolculuklarda bilgimizi ve kültürümüzü geliþtirme yoluna gitmeliyiz. Yolculuklar sadece meslekî ve turistik amaç taþýmamalý, not defterine her gün yeni bir þeylerin kaydedildiði bilgi ve kültür yüklü yolculuklar olmalýdýr.
Yaz tatilinde Ýslâm Alemine ve Türkî Cumhuriyetlere yapýlacak yolculuklar bizim manevî duygularýmýzý zenginleþtirecek, tarihî bilgimizi güçlendirecek ve edebî zevkimizi artýracaktýr. Umre yolculuðu manen þarj olmamýza ve Ýslam Tarihinin daha iyi anlaþýlmasýna vesile olacak, ülke içindeki sýla-i rahim ve dost ziyaretleri de gönül ve ruh zenginliði kazandýracaktýr.
Kanaatimizce; Yüksek Lisans ve Doktora için Avrupa ve Amerika’ya gönderdiðimiz þuurlu ve imanlý gençlerimizin bu ilim yolculuklarý inþallah ülkemize çok þey kazandýracaktýr. Eðitim için yurtdýþýna çýkan gençlerin dýþ ülkelerde dejenere olacaklarýný ve manevî bunalýma gireceklerini söyleyen ve gençlere güvenmeyen anne, baba ve hocalar; aslýnda kendi manevî aþýlarýnýn yetersizliðini itiraf etmektedirler. Saðlam manevî aþý alan, Ýslamî edeble yetiþen, temel manevî deðerlere saygýlý þuurlu gençlik, Allah’ýn izniyle sarsýlmayacak, soðuk bölgelerde donmayacak, sýcak bölgelerde erimeyecektir. Maden, altýn olursa nereye atýlýrsa atýlsýn çürümeyecek, paslanmayacak ve deðerinden bir þey yitirmeyecektir.
Muhammed Ýkbal gibi Ýngiltere’de okurken bile Sabah Namazýný asla ihmal etmeyen, Batýyý iyi tanýyýp güzel analiz edebilen imanlý ve þuurlu genç, Doðu-Batý kültürünü iman potasýnda birleþtirerek, ülkesinin her yönden gerçek baðýmsýzlýða kavuþmasýný saðlayacak, ülkesinin ve Ýslam Dünyasýnýn arzulanan maddî ve manevî kalkýnmasýna imzasýný atacaktýr.
Ancak ilkeli ve prensipli çalýþmayan, manevî gýdadan nasibini almayan ve yaný baþýndaki ilim ve fazilet erbabýnýn deðerini bilmeyenler, yurtiçi ve yurt dýþýndaki yolculuklarda da aradýklarýný bulamayacaklar, ya bulunduklarý yerde paslanýp kalacaklar, ya da ülkelerine eli boþ döneceklerdir. Önemli olan; manevî deðerlere layýk olduðu deðerin verilmesi, ilim adamýnýn da ilmî izzet ve vakarýný korumasý ve pespaye insanlarýn seviyesine inmemesidir.
Ýlahî Rýzaya kavuþma arzusu taþýyan, helâl lokma ile yetiþen, prensipli ve sistemli çalýþan, gönlü hizmet aþkýyla ve kardeþlik sevgisiyle dolu ilim adamýnýn yurt içindeki ve yurt dýþýndaki ilim yolculuðu; Allah’ýn izniyle feyiz ve bereketle sonuçlanacak, bu verimli ilim yolculuðundan -kendisi gibi- ülkesi, Ýslam Dünyasý ve bütün insanlýk yararlanacaktýr.
Yurt dýþýnda okuyan imanlý ve þuurlu gençlerimize selâm olsun…
